1 ـ جمله أَ لَمْ تَرَ: «آیا ندیدى»، به گفته بسیارى از مفسران به معنى أَ لَمْ تَعْلَمْ: «آیا نمى دانى» است; زیرا تسبیح عمومى موجودات جهان، چیزى نیست که با چشم دیده شود، بلکه به هر معنى که باشد، با قلب و عقل، درک مى گردد، اما از آنجا که این مسأله آن قدر واضح است که گوئى با چشم دیده مى شود، تعبیر به
«أَ لَمْ تَرَ» شده است.
این نکته نیز قابل توجه است که: مخاطب در این آیه گرچه شخص پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى باشد اما به گفته جمعى از مفسران، منظور از آن عموم مردم است، و این در قرآن امثال و نظائر فراوان دارد.
اما بعضى گفته اند: این خطاب در مرحله رؤیت و مشاهده مخصوص پیامبر(صلى الله علیه وآله) است; چرا که خداوند درک و دیدى به او داده بود که تسبیح و حمد همه موجودات این عالم را مشاهده مى کرد، و همچنین بندگان خاص خدا که پیرو مکتب اویند به مقام شهود عینى مى رسند، ولى در مورد عموم مردم، جنبه شهود عقلى و علمى دارد نه شهود عینى.(1)

1ـ تفسیر «صافى»، ذیل آیه مورد بحث.