طلیعه سخن
باردیگر نسیم روح بخش رمضان وزیدن گرفت و نعمت های بی نظیر الهی بر دامان مؤمنان فرود آمد، و همۀ مسلمانان از خیر و برکت این موهبت الهی بهره مند شدند،زیرا شب های رمضان،شب های عنایت و کرامت است،ماه رمضان؛ ماه انابه، توبه، مغفرت و رحمت و آزادی از آتش وماه دست یابی به بهشت است، ماهی که با شب قدر، برتر از هزار ماه می گردد و اولیای خدا در این ماه عنایت ها و هدایت های خداوند را دریافت می دارند.
بی شک ماه رمضان از جمله نعمت هائی است كه خداوند آن را به بندگان خود عطا فرموده است. حالات انسان در این ماه با ديگر ماه های سال كاملا متفاوت است و انسان خود را در اين ماه در وضعيت ديگرى احساس مى كند. به نحوی که با قطع تعلقات حيوانى، بر شدت اتصال خود با پرودگار مى افزايد و اين موقعيت كمتر در ايام سال نصيب انسان مى شود،لذا زمینه برای حصول نتیجه مطلوب آماده می گردد.
اینچنین است که در ماه رمضان بر قرائت قرآن تأکیده شده است و علتش اين است كه در ماه رمضان به سبب روزه، قلب انسان صاف شده و آماده پذيرش تلقينات و تبليغات است و قرآن هم بهترين تبليغ است. پس مراد اين است كه در ماه رمضان قرآن بخوانيم كه هم قلبمان آن را بپذيرد و هم هدايت و تربيت شود.[١]
هم چنین تقوی بهترین فضیلت از فضائل انسانی است که روزه به عنوان مقوم و نیز شکل دهندۀ تقوا از سوی خداوند متعال ذکر گردید،زیرا روزه ماه مبارك رمضان بهترين وسيله براى تقويت ايمان و تزكيه نفس و تقوى، و مبارزه با هوىپرستى است.[٢]
«تقوى» همان احساس مسئوليت و تعهدى است كه به دنبال رسوخ ايمان در قلب بر وجود انسان حاكم مىشود و او را از« فجور» و گناه باز مىدارد، به نيكى و پاكى و عدالت دعوت مىكند، اعمال آدمى را خالص و فكر و نيت او را از آلودگي ها مىشويد.[٣]
بنابراین خداوند می خواهد با فریضه روزه ،انسان در مصونیت الهی درآید و هم چنین فریضه روزه به عنوان سد و مانع در برابر نفس امّاره و شیطان عمل نماید که اگر تقوی در انسان نهادینه گردد قطعا وسوسه های شیطانی نمی توانددر انسان اثر گذار گردد، لذا فریضه روزه باایجاد ملكه تقوى ، انسان را از مصونيّت روحى برخوردار می نمایدبه گونه ای که دیگر معصیت ها و تبعیت از هوای نفس نمی تواند بر انسان غالب گردد.
از این رو بايد دانست كه حقيقت روزه نه فقط امساك درخوردن وآشاميدن وامثال آنهاست، بلكه خودداری جوارح واعضاءازجميع بديها واجتناب ازغيرتوجّه به خدا است.
بدیهی است باید این ماه عظیم و پربرکت را ارج نهاد، لذا حسابرسی را باید از خودمان آغاز کنیم به خود سرکشی کنیم و نفسمان را از سستی ها و نقصان ها بازرسی نمائیم، به راستی با این همه روسیاهی و سستی و غفلت و غرور،لیکن خداوند متعال عنایت خود را شامل حالمان می کند و فرصتی دوباره به بندگان خود عطا می فرماید،لذا می توان و باید به رویش رسید باید از فرصت قدر بهره گرفت زیرا این فرصت طلایی از هزار ماه بهتر است،و با این عنایت و رعایت و محبت،هر عقب افتاده ای می تواند آرزوی جلو داری داشته باشد .
هم چنین انتظار شایسته و بایسته این است که از باب «هو شهر دعيتم فيه إلى ضيافة الله[٤]».. با لباس تقوا و پاكى وارد ماه رمضان شویم تا از فيوضات آن بهرهمند شد،[٥] از آن جهت که مهمانی خدا را بی پاسخ نگذاریم زیرا میزبان ما آگاه ترین به بندۀ خود و نیازهای اوست لذا کریم ترین،نیرومندترین و تواناترین میزبانی در ضیافت الهی را شاهد خواهیم بود.
بدین ترتیب رویش اصل کلیدی در ضیافت الهی است و در این ماه عزیز چه نیکوست که با تمرکز و استمرار بر رعایت آداب و شرایط روزه و ماه مبارک رمضان،رزق و روزی نصیب تخیل،عقل و روح و تمامی جان و بدن انسان گردد.
اما برخی انسان ها همسان کودکی هستند که باید با زور وعده بازی و سرگرمی لقمه ای غذا در کام آنها ریخت،زیرا ما با گناهان متعدد و ایجاد حجاب های فراوان در اوج محرومیت به سر می بریم و خود نیز به این محرومیت واقف نیستیم ،محرومیت از این جهت که غذای آماده و رزق واسع و کریم حق را وقتی که در اختیار ما قرار می دهد بازهم دست به سوی آن نمی بریم و باز هم کاری نمی کنیم،لذا بسیاری در عین گستردگی فضل خدا،از این ماه بزرگ بهره ای نمی گیرند و کاسۀ آنها خالی است و پس از ٥٠ یا ٧٠ سال هیچ کداممان عایدی از این ماه الهی برای خود جمع نمی کنیم لذا ریزش ها نیز برگ دیگری از غفلت و کاهلی برخی بندگان خداست که در این صورت فرض است موانع و نقطه های کور وجود خود را که باعث به هدر رفتن نعمت هاست و عوامل حَبط و از بین رفتن الطاف و عنایات خدا را در وجود خود بررسی کنیم و در زدودن آن اقدام نمائیم تا از ریزش کنندگان نباشیم.
در خاتمه باید گفت در دعای وداع ماه رمضان می خوانیم«اللهم... فأجرنا علی ما أصابنا فیه من التفریط أجراً نستدرك به الفضل المرغوب فيه....»[٦]،[٧]خدایا ما فقر و عجز و جهل و ظلم خود را باور کرده ایم و با تمامی یأس و ناامیدی از خود طلبکار فضل تو هستیم و آن قدر مطمئن هستیم که عطای تو را واصل می دانیم و این حسن ظن ما به توست و تو خود فرمودی: «انا عند حسن ظن عبدی المومن»[٨] و تو دستور فرموده ای که حتی اظهار این حسن ظن و حتی دروغ این ادعا را بپذیرند،چون حتی دروغ نشانۀ تلاش و کوششی است که این عاجز درمانده به آن روی آورده است.
لذا باید اظهار داشت ،خدایا! در برابر کوتاهی ها و تقصیر ها به ما پاداش بده و کسری های مارا جبران نما: که« ... وان لم تغفر لنا وترحمنا لنكونن من الخاسرين»[٩] اگر بر ما نبخشایی و به ما رحم نکنی مسلّماً از زیانکاران خواهیم بود.
[١] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى ؛ ص٤٣٦.
[٢] اعتقاد ما ؛ ص١٠٤.
[٣] تفسير نمونه ؛ ج٢٢ ؛ ص٢٠٤.
[٤] اقبال الاعمال،سید بن طاووس،خطبۀ شعبانیه.
[٥] گفتار معصومين(ع) ؛ ج٢ ؛ ص١٢١ .
[٦] صحیفه سجادیه، دعای ٤٥.
[٧] به خاطر اين مصيبتي كه اين ماه را از دست داديم به ما اجري بده كه همه فضيلت هاي از دست رفته را جبران كند.
[٨] بحارالانوار، ج٦٧ ص٣٨٥.
[٩] سورۀ اعراف؛ آیۀ٢٣.
پیام ها و بیانات
توضيح لازم
رهبر بزرگوار انقلاب به صورت مکرر به مسجد مقدس جمکران مي آيند و توسلاتي دارند و همين امر، يکي از اسباب پيشرفت و موفقيت ايشان است
١٣٩٥/٠٣/٠٤
بايد در مقابل هنجار شکني ها ايستاد/ رسانه ملي با هجوم تبليغاتي دشمن مقابله کند
افزون بر تبلیغ در مساجد، صدا و سیما و رسانه های دیگر باید در مقابل هجوم تبلیغاتی دشمن بایستند. آنها می گویند دنیا اگر فاسد شود تسخیرش آسان است و برای این مساله برنامه دارند و سرمایه گذاری می کنند. ما نیز باید برنامه ریزی کنیم و تبلیغات مان را هم در رسانه ها و هم در مساجد قوی تر کنیم؛ مبلغان عزیز نیز با مطالعه منبر بروند.
١٣٩٥/٠٣/٠٥
مبلغان وارد ماجراهاي اختلاف برانگيز سياسي نشوند/ حرمين شريفين بايد از سلطه آل سعود خارج شود
باید مردم را از خطرات دشمن آگاه و با خبر کرد؛ اما این به معنای این نیست که در کنار یک جناح سیاسی قرار گیرند، این به مصلحت نیست. طبق نص آيات قرآن، حرم امن خدا منحصر به کسي نيست، بلکه همه در آن مساوي هستند، اما اينها تبديل به ملک شخصي خود کرده اند و مي خواهند انتقام مسائل سياسي و نظامي شکست خورده خود را بگيرند
١٣٩٥/٠٣/١٢
بيانيه معظّم له دربارة حوادث ناگوار اخير پاکستان
اخبار ناگوار و بسیار تأسف باری این روزها از پاکستان به گوش می رسد. شیعیان در مناطق مختلف مورد اذیت و آزار قرار گرفته و حتی گاه نیروی انتظامی به مجالس آنها حمله ور شده و به آنها آسیب رسانده است. و نیز گفته می شود از سوی دولت و نهادهای وابسته به دولت دست به اشغال اراضی متعلق به شیعیان زده اند. اميدواريم هر چه زودتر مسئولين دولت پاکستان براي جلوگيري از اين کارهاي غير عاقلانه که وحدت مسلمين را به خطر مي اندازد اقدام کند.
١٣٩٥/٠٣/١٦
توضيحي در مورد يک خبر ناقص و توهم زا
شبکه جهانی ولایت که یک شبکه ماهواره ایی مستقل جهانی بوده و تحت نظارت آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله فعالیت می نماید و عقاید پیروان اهل بیت علیهم السلام را به صورت مستدل به دور از هر گونه اهانت به دیگران به زبان های متعدد در جهان پخش می کند و بسیار مؤثر واقع گردیده است، برای ادامه فعالیت در حال و آینده نیاز به تصویب اساسنامه و ثبت حقوقی داشته است لذا اساسنامه طبق روال قانونی جهت تصویب در اختیار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و آن شورا پس از بررسی کامل، اساسنامه را مورد تأیید قرار داد و در این موارد لازم است طبق تشریفات قانونی نظر نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی به امضای رئیس جمهور وقت برسد که این کار نیز انجام گرفته و شبکه ولایت دارای شخصیت حقوقی مستقل گردیده است.
١٣٩٥/٠٣/٢٠
اطلاعيه ای درباره شبكه جهانى ولايت
شياطينى كه كارشان دروغپردازى براى تشويش اذهان عمومى است گفتند: شبكه جهانى ولايت اجازه تأسيس شبكه تلويزيونى در ايران گرفته كه برخلاف قانون است، در حالى كه اين سخن كاملا عارى از حقيقت است.
١٣٩٥/٠٣/٢٣
در برابر بردگان «زر» با زبان «زور» بايد صحبت کرد
آنها چند روز نام عربستان را در ليست سياه کودک کشي گذاردند، ناگهان ورق برگشت و از ليست سياه حذف شد. این حادثه زلزله ای در افکار ساده اندیشان که مجامع جهانی و اعلامیه های بلندبالای حقوق بشر را مشکل گشا می دانستند، افکند.
١٣٩٥/٠٣/٢٦
امیدواریم چنین جلسه عادلانه و عاقلانه تشکیل شود
اخیرا در برخی از سایت های سعودی آمده است که جناب شیخ عبدالله بن سلیمان عضو هیئت کبار علمای سعودی اظهار داشته است که این هیئت حاضر است با عقلای شیعه در عربستان سعودی یا عراق مناظره کند و حق را برای آنها بیان نماید و مبنای ما قرآن و سنت است و هر کس مخالفت کند گمراه است.
این طرز دعوت که متکبرانه و غیر مؤدبانه است نشان می دهد، آنها آماده مناظره صحیح و منطقی نیستند ولی هرگاه آمادگی داشته باشند که در فضایی مؤدبانه و منطقی گفتگو برای حل مشکلات اعتقادی صورت گیرد علمای شیعه کاملاً آمادگی دارند که در عراق یا لبنان این جلسه برگزار شود، براساس قرآن و سنت نبوی و دلیل عقل قطعی، زیرا قرآن مجید در ٧٠ آیه دلیل عقل را حجت شمرده است.
١٣٩٥/٠٣/٢٩
دیدارها
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دام ظله
معظّم له در دیدار با معاون صدا و سیما
رسانۀ ملی باید مروج ارزش ها باشد و در برابر تهاجم فرهنگی بایستد
امید است که مسئول جدید صداوسیما با مدیریت خود بتواند ارزشهای صدا و سیما را افزایش دهد و دولت نیز وظیفه دارد به صدا و سیما کمک کند و به آن اهمیت دهد
١٣٩٥/٠٣/١٠
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دام ظله
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دام ظله
معظّم له در دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری:
وزارت علوم جلوی فرار مغزها را بگیرد/ وحدت حوزه و دانشگاه را جدی بگیرید
وزارت علوم یکی از مهمترین وزارتخانه هاست و خمیر مایه بقیه وزارتخانه ها محسوب میشود، چرا که محصول این وزارتخانه در تمام وزارتخانه ها و سطح جامعه پخش می شود
١٣٩٥/٠٣/٠٤
دانشگاه قرآن و عترت اصفهان
جشن میلاد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و مراسم عمامه گذاری توسط معظّم له
دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
اعضای ستاد برگزاری نکوداشت
مرحوم آیت الله العظمی بروجردی رحمه الله
دکتر چمران و چند تن از اعضای شورای شهر تهران
شورای فرهنگی وزارت کشور و استانداری ها
دروس خارج فقه
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و سی و پنج
موضوع: بحث اخلاقی: خداوند وعده ی منجی عالم بشریت و وعده ی حکومت سراسری حکومت جهانی وی را داده است و می فرماید: « وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَني لا يُشْرِكُونَ بي شَيْئاً » خداوند در این آیه می فرماید که وعده حکومت جهانی را به گروه خاصی داده است (هرچند همگان از آن بهره مند می شوند) و آنها کسانی هستند که ایمان دارند و عمل صالح انجام داده اند. این آیه دلالت بر حکومت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دارد.
٩٥/٠٣/٠١
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و سی و شش
موضوع: بطلان مضاربه بحث در چهارمین مسأله از مسائلی بود که صاحب عروه آن را در مسائل متفرقه از مسائل مضاربه بیان کرده است. حاصل این مسأله پنج موردی بود که با تحقق آنها مضاربه باطل می شود و ما در سابق یکی از آنها که موت عامل و یا مالک بود را خوندیم.
٩٥/٠٣/٠٣
کتاب المضاربه - جلسه صد و سی و هفت
موضوع: شروط خمسه ی مضاربه و تنجیز در آن بحث در شروط خمسه ای بود که صاحب عروه در مسأله ی چهارم برای مضاربه ذکر کرده بود.
٩٥/٠٣/٠٤
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و سی و هشت
موضوع: بحث اخلاقی: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در نهج الفصاحة می فرماید: یا ابن آدم أطع ربّك تسمّى عاقلا و لا تعصه فتسمّى جاهلا. ای فرزند آدم! خداوند را اطاعت کن تا نام عاقل بر تو نهاده شود و عصیان او مکن که نام جاهل بر تو گذارده می شود.
٩٥/٠٣/٠٥
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و سی و نه
موضوع: تعلیق در انشاء بحث در مسأله ی دوم از مسائلی است که صاحب عروه در مورد مضاربه مطرح کرده است. در مسأله از شرط تنجیز بحث شده است و آن اینکه عقد مضاربه مانند سایر عقود باید منجز باشد و بر چیزی معلق نباشد. نباید گفته شود که در آینده اگر مالی نصیب من شد از آلان آن را مضاربه می کنم (و یا از الآن بخشیدم و یا فروختم)
٩٥/٠٣/٠٨
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و چهل
موضوع: تنجیز در عقود بحث در مسأله ی تنجیز است و گفتیم عقود و ایقاعات باید منجز باشند و معلق بر چیزی نباشند. این مسأله بین شیعه ظاهرا اجماعی است هرچند بین اهل سنت اختلاف وجود دارد.
٩٥/٠٣/٠٩
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و چهل و یک
موضوع: تعلیق و تنجیز در مضاربه و مضاربه با غیر مسلمان بحث در تعلیق و تنجیز در عقد و ایقاعات است
٩٥/٠٣/١٠
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و چهل و دو
موضوع رساله های فقهیه برای تحقیق در ایام تعطیل: در بحث مزارعه در تحریر الوسیله هجده مسأله ذکر شده است. این مسائل در عروه بیست و هشت مسأله است. یک یا دو یا بیشتر از آن مسائل را انتخاب کرده و با مسائل عروه آن را تکمیل و بحث کنید. البته نوشتن این رساله پنج شرط دارد.
٩٥/٠٣/١١
کتاب المضاربه - جلسه یکصد و چهل و سه
موضوع: بحث اخلاقی: در اسلام فرصت های خوبی برای تبلیغ وجود دارد. یکی از آن فرصت ها روز جمعه و نماز جمعه است. از دیگر فرصت ها حج و ایام حج می باشد. یکی از آن فرصت ها ماه مبارک رمضان است.
٩٥/٠٣/١٢
افتتاح پایگاه اطلاع رسانی دفــتر معظم له به زبان اسپانیولی
بخش اسپانیایی پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی مد ظله العالی علاوه بر پاسخگویی به مسائل دینی مسلمانان اسپانیایی زبان، نقش به سزایی در شناساندن معارف اسلامی به جویندگان اسلام راستین خواهد داشت
با عنایات خداوند منان، و تحت توجهات حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بخش اسپانیایی پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی همزمان با آغاز ماه رمضان به صورت رسمی افتتاح شد.
مخاطبین اصلی این بخش مسلمانان اسپانیایی زبان سراسر جهان و علی الخصوص هجده کشور اسپانیایی زبان در آمریکای لاتین هستند.
زبان اسپانیایی بیش از پانصد میلیون متکلم در سراسر دنیا دارد که اغلب این افراد دارای گرایش های دینی بالا هستند. اگر چه مسلمانان در کشورهای اسپانیایی زبان در اقلیت هستند اما با توجه به فرصت هایی که در این جوامع و علی الخصوص در آمریکای لاتین جهت گسترش اسلام وجود دارد، این آمار روز به روز در حال افزایش است.
لذا بخش اسپانیایی پایگاه اطلاع رسانی دفتر معظم له علاوه بر پاسخگویی به مسائل دینی مسلمانان اسپانیایی زبان، نقش به سزایی در شناساندن معارف اسلامی به جویندگان اسلام راستین خواهد داشت.
محتوای این بخش با توجه به نیاز مخاطبین تامین شده است و در حال حاضر شامل موارد زیر است:
• رساله توضیح المسائل به زبان اسپانیایی و به صورت تفصیلی؛
• استفتائات معظم له، بر اساس مسائل مورد ابتلای مخاطبین؛
• مجموعه ای از تالیفات معظم له شامل بخشهایی از تفسیر نمونه، شرح نهج البلاغه (پیام امام) و سایر تالیفات ایشان در زمینه مختلف به زبان اسپانیایی؛
• مجموعه ای از مقالات فقهی، قرآنی، اخلاقی، عقیدتی، کلامی، تاریخی و ..
• اخبار و اطلاعیه های رسمی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛
• مجموعه ای از تصاویر و مطالب صوتی تصویری در زمینه های مختلف دینی و مناسب جهت انتشار در شبکه های اجتماعی؛
علاوه بر این، سیستم پاسخگویی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی هم اکنون از دو طریق « ارسال سوال » که با مراجعه به سایت انجام می شود و از طریق شبکه های اجتماعی با شماره٠٠٩٨٩٠٣٠٨٩٧٨١٢ پاسخگوی سوالات و استفتائات کاربران به زبان اسپانیایی خواهد بود.
تأملی در ماهیت و اهمیت ماه مبارک رمضان از منظر معظم له
ماه مبارك رمضان از جمله گوهرهاى بسيار با ارزشى است كه بهره گيرى صحيح از آن مرهون شناخت و معرفت كافى آن است. اينكه ماه رمضان براى روزه گرفتن انتخاب شده و یا اینکه اين ماه بر ساير ماه ها برترى دارد، معلول این نکتۀ کلیدی است که قرآن که كتاب هدايت و راهنماى بشر « فرقان» است و با دستورات و قوانين خود روش هاى صحيح را از ناصحيح جدا كرده و سعادت انسان ها را تضمين نموده است در اين ماه نازل گرديده است.
حال چه خوب و بجاست كه براى پى بردن به اهميت ماه خدا، پاى سخن خداوند بنشينيم، آنجا که روزه را از بيماران و مسافران و افراد ناتوان بر می دارد و سپس اضافه مى كند: «هدف آن است كه شما تعداد اين روزها را كامل كنيد»(و لتكملوا العدة). يعنى بر هر انسان سالمى لازم است در سال يك ماه روزه بدارد، چرا كه براى پرورش جسم و جان او لازم است، به همين دليل در ماه رمضان در صورت بيماری يا سفر، بايد به تعداد اين ايام روزه را قضا كند تا عدد مزبور كامل گردد، حتى زنان حائض كه از قضاى نماز معافند از قضاى روزه معاف نيستند.
و یا اینکه دعا در برخى از زمانها مخصوصا ماه مبارك رمضان، شبهاى قدر و مانند آن تأثير بسزايى دارد. معلول این حديث امام صادق علیه السلام است که فرمود:« درهاى آسمان در ماه رمضان گشوده است، و شياطين در غل و زنجيرند، و اعمال مؤمنين مقبول است و چه ماه خوبى است ماه رمضان؟!».
هم چنین در ميان رواياتى كه در مورد ماه رمضان وارد شده، جامع ترين روايت حديث معروفى است كه هر چه انسان در مورد آن تعمق كند مطالب جديدى استفاده مى كند. آنجا که پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمايد: ... بر فقرا ومساكين تان تصدق كنيد و بزرگانتان را اكرام كنيد و بر كوچكترهايتان ترحم كنيد و صله رحم كنيد و زبانتان را حفظ كنيد و چشمهايتان را از آنچه كه نظر به آن حرام است بپوشانيد و گوشهايتان را از آنچه كه شنيدن آن حرام است حفظ كنيد، به يتيم هاى مردم محبت كنيد تا به يتیم هاى شما محبت كنند و به سوى خدا از گناهانتان توبه كنيد و دستهايتان را براى دعا در اوقات نماز به درگاهش بلند كنيد.
از پنج دستور اجتماعی و مردمی و پنج دستور الهى و سازنده پيامبر صلى الله عليه و آله استفاده مى شود كه ماه رمضان بايد سازنده باشد، هم رابطه خلق با خلق و هم رابطه انسان با خالق تبیین گردد و در ضمن معلوم مى شود كه اسلام آيين محبت است. به عنوان نمونه صله رحم یکی از شاخصه های ماه رمضان است، البته در ماه هاى ديگر هم صله رحم واجب است ولى در ماه رمضان تأكيد بيشترى دارد.
از این رو باید در آيات قرآن و احادیث و روایات تفكر و انديشه نمود؛ به سرنوشت نمرودها، فرعونها، ابولهب ها؛ و از طرف ديگر سليمانها، موسى ها، داودها و ... انديشيد. در عجايب آيات قرآن توقف و تدبر کرد و تنها به قرائت و تلاوت قرآن بسنده نكرد، اگرچه تلاوت و قرائت كلام وحى مخصوصاً در ماه مبارك رمضان اجر و ثوابى بس عظيم دارد.
اهمیت ماه مبارک رمضان در کلام نورانی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)
در اهميت اين ماه همين بس كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در آخرين جمعه ماه شعبان ودر آستانه ماه مبارك رمضان وبراى آماده ساختن ياران خود جهت استقبال از ماه مبارك رمضان طى خطبه اى چنين فرمود:
«اى مردم! ماه خدا با بركت، آمرزش و رحمت به سوى شما رو مىآورد.اين ماه برترين ماه ها است.روزهاى آن برتر از روزهاى ديگر، و شب هاى آن بهترين شب ها است، لحظات و ساعات اين ماه بهترين ساعات است».
«ماهى است كه به ميهمانى خدا دعوت شده ايد و از كسانى كه مورد اكرام خدا هستند مى باشيد. نفس هاى شما همچون تسبيح، خوابتان چون عبادت، اعمالتان مقبول، و دعايتان مستجاب است.»
«بنا بر اين با نيت هاى خالص و دلهاى پاك از خداوند بخواهيد تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در اين ماه توفيق دهد، چرا كه بدبخت كسى است كه از آمرزش الهى در اين ماه بزرگ محروم گردد.»
«هم چنین با گرسنگى و تشنگى خويش در اين ماه به ياد گرسنگى و تشنگى رستاخيز باشيد، بر فقراء و بينوايان بخشش كنيد، پيران خويش را گرامى داريد، به خردسالان رحمت آوريد، پيوند خويشاوندى را محكم سازيد.»
«زبانهايتان را از گناه باز داريد، چشمان خويش را از آنچه نگاه كردنش حلال نيست بپوشانيد، گوش هاى خويش را از آنچه شنيدنش حرام است فرا گيريد بر يتيمان مردم شفقت و محبت كنيد، تا با يتيمان شما چنين كنند ...».
«روزه»؛ بهترین ابزار تقرب الی الله در ماه رمضان
روزه يكى از عبادت هاى مهم اسلامى است كه در هر سال تنها به مدت يك ماه، ماه مبارك رمضان، بر مسلمانان واجب مى شود. و يكى از بهترين روش هاى خودسازى و تهذيب نفس است.
گفتنی است روزه از نظر شيعه اماميه يكى از اركان عبادات اسلامى و از معدود عباداتى است كه گناه بزرگ ريا و خودنمائى نمى تواند در آن نفوذ كند؛ زيرا شخصى كه اهل روزه است و لياقت بار يافتن به اين ضيافت الهى را دارد هرگز به غير از خدا به ديگرى فكر نمى كند، و شخصى كه لياقت اين عبادت بزرگ را ندارد و اهل روزه نيست، بلكه اهل ريا و خودنمائى است، لازم نيست روزه بگيرد و تظاهر كند، بلكه بدون اين كه روزه بگيرد به دروغ خود را روزه دار نشان مى دهد!.
هم چنین باید گفت روزه از اركان پنجگانه اسلام، ابزار رسيدن به تقوى، سپر آتش جهنم، موجب سلامتى انسان، و خلاصه يكى از بهترين ابزار ترقى و قرب الى الله است.
در هر صورت التزام شيعه به روزه ماه رمضان به قدرى زياد است كه حتى عده اى از آنها با اينكه هنگام روزه داشتن از شدت تشنگى و ناراحتى وضع مزاجى وخيمى پيدا مىكنند باز حاضر نيستند روزه خود را افطار نمايند.
توضيح اين كه وجوب روزه ماه مبارك رمضان از ضروريات اسلام و از واضحات قرآن است و هيچ كس در آن ترديد ندارد، و چون اصل وجوب از ضروريات دين است، طبعاً تقليد هم در آن راه ندارد؛ ولى در احكام، جزئيات، شرايط و موانع روزه بايد يا مجتهد بود يا از مجتهدان آگاه تبعيت كرد.
رمضان ماه عبودیت و بندگی
بدیهی است ماه رمضان بهار عبادت است همان طورى كه بهار در جسم انسان نشاط به وجود مى آورد در ماه رمضان هم انسان بايد بر اثر عبادت نشاط روحى پيدا كند و اين ميسر نيست مگر اينكه انسان قبلا آمادگى پيدا كند و اين آمادگى در درجه اول توبه است، لذا در روزهاى آخر ماه شعبان باید بسيار استغفار کرد و مأكل و مطعم خود را پاك و به فلسفه و بركات روزه توجه نمود تا نشاط عبادت بيابد.
از روايات نیز استفاده مى شود كه پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) در اواخر ماه شعبان مردم را هشدار مى داد و آماده مى كرد براى ورود در ماه رمضان چرا كه بدون آمادگى نمى توان به استقبال اين ماه رفت، بلکه هميشه در ضيافت و مهمانى هم ميزبان بايد آماده باشد و هم ميهمان، ميزبان بايد وسايل پذيرايى را آماده كند و ميهمان بايد از نظر لباس و نظافت خود را آماده كند، خداوند كه ميزبان ما در اين ماه است چون رحمتش عام و بى پايان است هميشه آماده پذيرايى است و اين ما هستيم كه براى ورود در اين ضيافت بايد آمادگى پيدا کنيم، و آمادگى ما به اين است كه روح و قلبمان را صفا دهيم و كينه ها و حسادت ها و غل و غشها را از روحمان بزداييم تا اينكه نشاط عبادت پيدا كنيم، چون بسيارى از افراد هستند كه نماز مى خوانند و روزه مى گيرند اما نشاط ندارند، مى گويند نماز بخوانيم تا سبك بشويم و يا وقتى ماه رمضان تمام شد مى گويند راحت شديم، كه اين بى نشاطى در عبادت را مى رساند. و يكى از مهمترين عوامل كه باعث مى شود نشاط در عبادت را از انسان بگيرد گناه است.
لذا باید سعى كرد لااقل از سجده جسمانى به معنى واقعى كه مولى فرمود محروم نشويم كه آن آب كننده وزر و وبال و گناهانى است كه بر پشت ما سنگينى مىكند. رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) در خطبه اى كه به مناسبت ماه رمضان ايراد فرمودند،چنين گويند: «ظهوركم ثقيلة من اوزاركم فخففوا عنها بطول سجودكم»: «پشت هاى شما از گناهان و اعمالى كه وزر و وبال است، سنگين شده، پس با طول سجده هايتان از آنها بكاهيد».
از اين روايات استفاده مى شود كه در نماز و عبادت خلوص و توجه لازم است زیرا اصل عبادت حضور قلب است، لیکن اين چه نماز و حضور قلبى است كه در آن گمشده ها و فراموش شده ها را پيدا كرده و به ذهن مى آوريم! اين نماز گرچه اداء وظيفه و تكليف است ولى در مقبول بودنش جاى حرف است. اداء وظيفه تا نماز مقبول بسيار فاصله دارد.
ماه رمضان؛ بهار تقوا و خودسازی
بی تردید ماه مبارک رمضان ماه طهارت و پاكى، و ماه تقوا و خودسازى است؛ ماهى كه مراحل قرب الهى و سير و سلوك الى الله را با گامهاى سريع و استوار مى توان پيمود. زیرا اگر كسى به ميهمانى و ضيافت الهى مىرود بايد اول خود را شستوشو دهد و لباس تميز بر تن كند، آنگاه در ميهمانى آن شخص بزرگ قدم بگذارد، نه اينكه با لباس آلوده در آن شركت جويد.
جالب است كه در ماه مبارك رمضان كه روزه داران به مقتضاى «لعلكم تتقون» از تقواى بيشترى برخوردار مى شوند، آمار جرائم و جنايات به شدت كاهش مى يابد، زيرا تقوا عامل بازدارنده اى در برابر تمام اين مشكلات است.
بنابراین براى بهره گيرى بيشتر از بركات مادى و معنوى و آثار و ثواب هاى ماه مبارك رمضان، نبايد تنها به روزه گرفتن اكتفا كرد، بلكه بايد از گناهان اجتناب نمود و با خودسازى و مراقبت و دورى از آلودگى ها، جان خويش را در معرض وزش نفحات رحمانى و عنايات ويژه سبحانى قرار داد.
از این رو اگر تصور كنيم روش قرآن تنها استدلال در «اصول دين» و مسائل عقيدتى است نه «فروع دين» و «مسائل علمى» اشتباه كرده ايم، زيرا مى بينيم قرآن مثلا پس از تشريع روزه ماه مبارك رمضان مى گويد: «لعلكم تتقون»؛ تا شايد شما تقوا پيشه كنيد» و به اين ترتيب فلسفه آن را پرهيز از گناه ذكر مى كند كه در پرتو اين رياضت مخصوص اسلامى، تسلط بر نفس و هوس هاى سركش حاصل مى گردد.
بدین ترتیب ماه مبارك رمضان، ماه تقوا و نور است، انسان مسلمان با روزه دارى براى خدا، به تقواى بيشترى دست مى يابد به گونه اى كه نهال تقوا در وجود او ريشه مى دواند ، بنابراين، تقوا ثمره و نتيجه روزه است ، نتيجه اينكه تقوا بسيار مهم است، و نقش فوق العاده اى در زندگى دنيوى و اخروى ما دارد، و بايد براى تحصيل يا تقويت آن مخصوصاً در ماه مبارك رمضان كه ماه توبه و استغفار و تقواست تلاش كنيم. هم چنین شايسته است در اين شبها و روزهاى پربركت رمضان مخصوصاً در هنگام سحر دست به دعا برداريم و تقوا را از خدا طلب كنيم.
سخن آخر
در خاتمه باید گفت خوشبخت و سعادتمند كسانى هستند كه ارزش والاى اين ماه را بشناسند و از بركات بى پايان آن بهره گيرند و مشكلات معنوى و مادى خود را به بركت روزه ها و عبادات در اين ماه حل كنند.
بدیهی است در ماه مبارك رمضان كه ماه بيدارى و هوشيارى و عبادت و خودسازى است همگان بايد در تعمیق و تقویت ارتباط خویش با خداوند مهربان، تلاش مضاعف از خود بروز دهند.
خداوندا! تو نيازهاى ما را از هر كس بهتر مى دانى، و تقاضاهاى ذاتى ما را از خود ما بهتر مى شناسى، بر ما آن ببخش كه آن چنان باشيم كه تو مى خواهى، و به ما آن مرحمت كن كه بهتر از آن شويم كه مردم مى پندارند.
معبودا! در آخرين روز ماه شعبان، و در آستانه ماه رحمت ماه رمضان ، همه ما را مشمول رحمت خاصت قرار داده و به بركت اين ماه (رمضان)، شرح صدر و تحمل ناملايمان را به همه ما ارزانى فرما.
ره یافت هایی از کلام مرجعیت در چشمۀ معرفت مبانی تربیت اعتقادی درصحیفۀ سجادیه از منظر معظم له
برخی افراد به جای آنکه به دنبال عرفان های کاذب بروند و عمر، فکر و نیروی خود را هدر دهند، بهتر است به صحیفه سجادیه مراجعه کرده و آن را بخوانند و عمل کنند چرا که راه سیر و سلوک در این کتاب ارزشمند است
صحيفه سجاديه كه امروز در دست ماست محصول ونتيجه نيايشهای امام سجاد(علیه السلام) است. اين امام بزرگ با قدرت بلاغت بىمانند ونيروى بيانى كه روشهاى ادبيات عرب از رسيدن به آن ناتواناند وانديشه الهى مخصوص به خود، توانست از ظريفترين ودقيقترين مفاهيمى كه رابطه انسان را با خدا نشان مىدهد ونشاط ووجد خدايابى او را برمىانگيزد ووابستگى وتعلق انسان به مبدأ ومعاد را تجلى مىبخشد تعبير بسازد وارزشهاى اخلاقى وحق وتكليف ناشى از آن را در قالب تعبير وكلمات مجسم نمايد.
گفتنی است کتاب ارزشمند صحیفه سجادیه ٥٤ دعا دارد و تمام مسائلی که مربوط به عرفان، سیر و سلوک الی الله، توجه به خدا، تعالی روح انسان و اصلاح جامعه می باشد در این صحیفه ارزشمند موجود است.
لذا اخیراً تصمیم گرفتیم بعد از تفسیر قرآن و نهج البلاغه، با کمک جمعی از علما و دانشمندان حوزه به تفسیر صحیفه سجادیه بپردازیم، لیکن هنگامی که کار تفسیر صحیفه سجادیه را آغاز کردیم، وارد اقیانوس پهناوری شدیم که مطالبی بسیار عمیق و حساب شده دارد.
از این رو هدف آن است تلاش كنيم راه وصول به قُرب پروردگار را از نزديكترين مسير به كمك قرآن مجيد و رهنمودهاى مقرّبان درگاه الهى و آموزههاى عقلانى (در سايه شرح صحيفه سجاديه) در اختيار طالبان اين راه و عاشقان الله بگذاريم.
جایگاه و اهمیت صحیفه سجادیه
درباره اهمیت و جایگاه این کتاب ارزشمند باید بدانیم که صحیفه سجادیه یک گنجینه گران بها در اختیار ما است، اینگونه است که امام راحل در خصوص صحیفه سجادیه میفرمایند؛ صحیفه کامله سجادیه نمونه کامل قرآن صاعد و از بزرگترین مناجاتهای عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است، کتابی الهی که از سرچشمه نور خداوند نشأت گرفته و در مسیر سلوک بهترین مسیر است. در شیوه دعا و مناجات بهترینها را برای تشنگان معارفی الهی بیان میکند و طریقه سلوک اولیاى بزرگ و اوصیاى عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهى مىآموزد، وهمچون قرآن کریم دارای منابع غنی است.
قاطبه علما و دانشمندان كه صحيفه سجاديه را مورد بررسى قرار دادهاند، اعم از شيعه و اهل سنت و حتى غير مسلمانان اعتراف به عظمت اعجازمانند آن كردهاند. لذا تمام علما ودانشمندان اعم از شيعه وغير شيعه با تحلیل و بررسی صحیفه سجادیه، اعتراف دارند كه مضامين اين دعاها بهقدرى بالا وعالى است كه صدور آن از غير امام معصوم امكانپذير نيست؛ همان گونه كه درباره خطبهها ونامهها وكلمات قصار نهجالبلاغه نیز چنین تعابیری از سوی دانشمندان بیان شده است.
اهمیت صحیفه سجادیه در نگاه اهل سنت
بی تردید دانشمندان اهل سنت درباره اهمیت صحیفه سجادیه گواهی می دهند ؛ در تأیید این مدعا باید به اظهارات شیخ علوی بن عبدالقادر از علمای بزرگ اهل سنت در کتاب «دایره المعارف فرقه های منسوب به اسلام» درباره صحیفه سجادیه اشاره نمود که گفت؛ «بعد از جریان کربلا که امام سجاد(علیه السلام) ، دردناک ترین حوادث را در روز عاشورا مشاهده کرد، ایشان را در اسارتی توهین آمیز به دمشق بردند که شب و روز می گریست و به عنوان «بکاء» لقب گرفت؛ در این حال طبیعی بود که آن اندوه دائمی که قلب امام را می فشرد در سخنان و خطبه هایش تجلی کند و نامه، خطبه و دعاها تجلی یافته از ادامه مبارزه کربلا باشد و خلافت حاکمان اموی را به شدت بکوبد؛ همان خلافتی که در آن زمان هنوز نام جدش علی(علیه السلام) را بر منابر بعد از هر نماز می بردند و سب می کردند».
این دانشمند اهل سنت می گوید «امام سجاد(علیه السلام) ٥٤ دعا را در کتابی با عنوان صحیفه سجادیه گردهم آورد که هرکس این دعاها را بخواند یقین پیدا می کند که ایشان هرگز تقیه نکرد و خلافت اموی را تحت ضربات سنگین خود قرار داد؛ این دعاها به یقین دعاهای انقلابی است و از امامی صادر شده که شاهد عظیم ترین انقلاب اسلامی در کوتاه ترین مدت زمانی یعنی واقعه کربلا بوده است و هنگامی که نتوانست با خون خود انقلاب کربلا را آبیاری کند، با زبانش که همچون شمشیر برنده بود در آن شرکت کرد».
بدون شک بسیاری از دعاهای صحیفه سجادیه، «انقلابی» است و این عالم اهل سنت به درستی متوجه شده که صحیفه ادامه انقلاب کربلا می باشد.
توصیف کم نظیر مفسر برجسته اهل سنت از صحیفه سجادیه
گفتنی است مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی نامه ای به همراه یک جلد صحیفه سجادیه به مرحوم طنطاوی مفسر بزرگ جهان اهل سنت ارسال نمود، مرحوم طنطاوی در پاسخ به نامه حضرت آیت الله مرعشی نوشته بود که این نامه مدتی پیش به ضمیمه کتاب صحیفه علی بن الحسین(علیه السلام) رسید؛ کتاب را با دست تکریم گرفتم و آن را کتابی یافتم که مشتمل بر علوم معارف و حکمت هایی است که در غیر آن یافت نمی شود؛ به راستی از بدبختی ما است که تاکنون بر این اثر گران بهای جاوید که از میراث های نبوت و اهل بیت(علیهم السلام) است دست نیافته بودیم و هرچه در آن مطالعه کردم آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایین تر می یابم.
از این رو مرحوم طنطاوی درخواست شرح و تفسیر صحیفه سجادیه می کند که مرحوم حضرت آیت الله مرعشی، سلسله شروح را معرفی کرده و برای این دانشمند اهل سنت ارسال می کند.
ایمان؛ مقوله ای راهبردی در صحیفۀ سجادیه
باید اذعان نمود امام سجاد(علیه السلام) در بخش هجدهم دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه، از خداوند تقاضا می کند «من را اهل سداد قرار بده»؛ به این معنا که در مقابل طغیان حوادث، طوفان ها و سیلاب ها محکم باشم.
بدیهی است «استحکام» از جمله نشانه ایمان است و در روایات و آیات قرآن مجید درباره محکم بودن انسان باایمان بحث های زیادی شده است.
همانا انسان باایمان در مقابل طوفان شهوت، مقام، حمله دشمن، زرق و برق دنیا، غضب و عداوت ایستادگی می کند.
در کتاب سفینه البحار حاج شیخ عباس قمی روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است که می فرماید:«مومن از قطعات آهن و فولاد هم محکم تر است؛ قطعات آهن بعد از ورود به آتش، نرم می شود اما مومن حتی اگر شهید و سپس زنده شود، در زندگی دوم نیز برنامه ایمانش تغییر نمی یابد.»
سه ویژگی مومن
انسان با ایمان هنگامی که عصبانی می شود از مسیر حق عوض نمی شود؛ همچنین اگر مومن به کسی علاقه داشته باشد، این مسئله او را به باطل نمی کشاند و زمانی که دارای قدرت نیز شود، بیش از حق خود مطالبه نمی کند.
حال باید ویژگی های ذکر شده مومن را در خود تطبیق دهیم، لذا اینکه گفته شود من باید جناح خود را تقویت کنم، خواه حق باشد یا نباشد، خارج از چارچوب ویژگی های مومن است چرا که مسیر انسان با ایمان هنگام علاقه و غضب تغییر پیدا نمی کند.
از سوی دیگر گفتن «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» و شیعه علی(علیه السلام) بودن در کلام آسان است اما هنگام عمل که می رسد، انسان دچار مشکلاتی می شود ، براین اساس باید از خداوند بخواهیم محکم در حوادث باشیم.
هم چنین بر مبنای آیه ٦٦ سوره انفال «اگر از شما صد نفر شکیبا باشند بر دویست نفر غلبه می کنند ، و اگر از شما هزار نفر باشند بر دو هزار نفر به اذن ( و توفیق ) خدا پیروز می شوند.»، می توان دریافت؛ طبق آموزه های قرآنی انسان های مومن و شکیبا موازنه قوا را برهم می زنند.
بنابراین نباید از نقش ایمان و اخلاص در جنگ تحمیلی غفلت نمود، ما در دوران دفاع مقدس شاهد بودیم که دشمن از نظر سلاح و امکانات اطلاعاتی برتر بود، اما رزمندگان ما با تاثیر ایمان، عشق به شهادت طلبی و ایستادگی بر دشمن مسلط شدند و دشمن نتوانست یک وجب از خاک کشور را در اختیار بگیرد.
پذیرش عمل صالح در گرو ایمان به خدا
سیدالساجدین امام زین العابدین (علیه السلام) در دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه به خداوند عرضه می دارد «من را از بندگان صالح خود قرار بده.» .
کلمۀ«صالح» به مفهوم شایسته و درستکار است، و عمل صالح تمام مسائل مختلف فردی و اجتماعی را شامل می شود. باید دانست عمل صالح میوه درخت ایمان است، شاید در چهل آیه از قرآن اشاره شده کسانی که ایمان دارند، عمل صالح انجام می دهند.
به عنوان نمونه صالحان براساس آیات ١١٣ و ١١٤ سوره آل عمران ؛ جمیعتی از اهل کتاب هستند که به عبادت شبانه می پردازند و ایمان به خدا و روز قیامت دارند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و درکار خیر از یکدیگر سبقت می گیرند.صالحان در مواقعی نظیر کمک به آسیب دیدگان زلزله و دفاع از کشور در تهاجم نظامی استخاره و تامل نمی کنند بلکه به سرعت آماده می شوند.
متأسفانه برخی اظهار می دارند اخلاق انسانی، بدون ایمان به خدا و قیامت نیز حاصل می شود !، حال آنکه عمل صالح کسی که به حساب و کتاب حتی ذره ای از اعمال در روز قیامت معتقد است و خدا را حاضر و ناظر بر خود می داند، با کسی که چنین اعتقادی ندارد، تفاوت بسیاری دارد.
ایمان؛ مهمترین ویژگی یاران حضرت مهدی (عج)
یکی از مهم ترین ویژگی های یاران حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) این است که دارای ایمان و عمل صالح هستند.
بنابراین در سایه تحقق حکومت جهانی امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) عدالت و امنیت فراگیر شده و هیچ استعمار و استکباری وجود نخواهد داشت.آیه ٥٥ سوره نور میگوید خداوند به کسانی که دارای ایمان و عمل صالح هستند وعده حکومت جهانی داده است و در سایه این حکومت جهانی سه نتیجه مهم عاید آنها میشود.
نتیجه نخست اجرای عدالت در تمام عالم است که با ظهور امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) شکل میگیرد و حکومت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) جهانی است.
دومین نتیجه حکومت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) امنیت فراگیر است و نتیجه دیگر وجود عبادت خالصانه است، از این رو در عصر ظهور هیچ گونه استعمار و استکباری بر مومنان اشراف نخواهند داشت.
اعتدال و میانه روی مولفه ای تربیتی در صیانت از اعتقادات
باید تصریح نمود امام سجاد(علیه السلام) در فصل هجدهم دعای مکارم الاخلاق به خداوند عرضه می دارد «من را بهره مند کن که همیشه در خط اعتدال قدم بردارم»، لذا آن حضرت از خداوند تقاضا می کند که ایشان را از «اقتصاد» بهره مند نماید، کلمه اقتصاد در فارسی به معنای تجارت و فعالیت های مالی است اما در زبان عربی به مفهوم میانه روی و دوری از افراط و تفریط می باشد .
لذا نخستین نکته از دعا این است که امام سجاد(علیه السلام) از خداوند تقاضا می کند که توفیق دهد از افراط و تفریط در کارها برحذر باشد.
بی تردید گاهی اعتدال در عقاید، عمل و برنامه های فردی و اجتماعی است، لیکن خروج از خط اعتدال به خصوص در بحث عقاید همواره مشکل آفرین است. ضربات افراط و تفریط در طول تاریخ فراموش شدنی نیست بلکه افراط و تفریط بلای بزرگ جوامع انسانی است.
باید در نظر داشت دو گروه بدترین و مهلک ترین ضربه ها را به اسلام وارد کردند، یکی از آن دو گروه، «غلات» بودند که در حق امام علی(علیه السلام) غلو کردند و ایشان را تا پایه خدایی بالا بردند. گروه دوم ناصبی ها هستند و نمونه کامل آن وهابیت تندرو است که داعش مولود آن است؛ این گروه حضرت علی(علیه السلام) و همه افراد را کافر می دانند و امروز بزرگ ترین ضربه را به اسلام وارد می کنند و تمام کشورهای اسلامی را به مرکز آتش و نزاع میان مسلمین تبدیل کرده اند.
نظر صریح فقهای شیعه درباره غلوگویان
فقهای ما با صراحت می گویند غلات کافر و نجس هستند و مسلمان نیستند؛ جالب است وهابی هایی که به عقیده بنده، سرمایه اصلی آنها دروغ و تهمت است شیعه را متهم به غلو می کنند در حالی که شیعه، غلات را کافر و نجس می داند و درهمه کتاب های فقهی این مسئله ذکر شده است اما دست از سخنان خود بر نمی دارند و بدترین ضربه را به وحدت مسلمین وارد می کنند.
افراط؛ تحمیل خسارت بر جامعه
باید تأکید کرد افراطی گری خسارت های زیادی به جامعه تحمیل کرده است واقعا در زندگی فردی و اجتماعی از افراطی گری گرفتار خسارت های زیادی شدیم که هنوز هم ادامه دارد.
تفریط؛ سبب طمع دشمن
هم چنین بلای تفریط سبب می شود که دشمن خیال کند ما تسلیم شدیم و هرکاری دلش می خواهد انجام دهد و از ما بخواهد اسرائیل را به رسمیت بشناسیم و در خصوص عرصه دفاعی ما نیز مسائل نامربوط مطرح کند. در صورتی که تفریط شود، دشمن طمع می کند و می خواهد بر همه امور ما تسلط یابد.
جای بسی تأسف است که دشمن از هر دو گروه استفاده می کند؛ دشمن، افراط افراطی ها را بزرگ نمایی کرده و همین را وسیله ای برای کوبیدن می کند و می گوید همه این گونه هستند در حالی که ممکن است گروه اندکی باشند . در سوی دیگر دشمن تفریط تفریطی ها را نیز بزرگ نمایی می کند و می گوید همه افراد یک جامعه این گونه هستند و این مسئله سبب شده که از گذشته به اسلام ضرباتی وارد شود.
اعتدال راهکار برون رفت از چالش های اعتقادی
بدین ترتیب حرکت در مسیر اعتدال زمینه ساز پیشرفت است ، لذا باید در خط مستقیم اعتدال حرکت کنیم؛ و در زندگی فردی اگر اینچنین حرکت کنیم هیچ ناراحتی و ناآرامی بوجود نمی آید؛ ناراحتی ها همواره از تندروی و کندروی است. همه آیات قرآن، انسان را به حرکت در مسیر اعتدال توصیه می کند، از این رو در تمام زندگی خط اعتدال را رها نکنیم.
خود شناسی گام نخست خودسازی
لازم به ذکر است امام سجاد(علیه السلام) در بخش نوزدهم دعای مکارم الاخلاق، برنامه تهذیب نفس را به صورت فشرده ارائه فرموده است، آن حضرت به پیشگاه خداوند عرضه می دارد «خداوندا من مجموعه ای از صفات نیک و بد هستم؛ صفات بدم را از من بگیر و صفات خوبم را بر من ببخش و اصلاح کن چرا که نفس من سرکش می باشد و ممکن است اگر من در حفظ و حفاظت تو نباشم، هلاک شوم».
با تأمل در این فراز نورانی از امام زین العابدین(علیه السلام) باید گفت هرانسانی مجموعه ای از صفات نیک و بد است و برای تهذیب نفس راه پرپیچ و خمی وجود دارد.
لیکن «شناخت خویشتن» گام نخست تهذیب نفس است، باید صفات مذموم و ممدوح خود را بشناسیم و بعد به فکر راه اصلاح آن باشیم.
چهار شاخصۀ خود شناسی
بدیهی است انسان از چهار مسیر می تواند صفات نیک و بد خود را بشناسد.
١. در گام نخست باید وجدان خود را قاضی کند و بعد مشاهده کند تا چه اندازه صفاتی نظیر خودپسندی، حسادت، تکبر، بخل و ترس را در درون خود دارد، برخی افراد در گذشته کاغذ به دست می گرفتند و صفات خود را یادداشت می کردند تا تهذیب نفس را آغاز کنند.
٢. دومین مسیر «شناخت خویشتن» بیان ویژگی های انسان از سوی دوستان است، دوستان خوب می توانند بدون چاپلوسی و تملق، صفات انسان را ذکر کنند. درروایتی می خوانیم کسانی که عیب انسان را می گویند محبوب ترین دوستان تلقی می شوند. لذا بیان محترمانه عیوب از سوی دوستان در اصلاح خویشتن تاثیرگذار است.
٣. سومین راه «شناخت خویشتن» شنیدن سخنان دشمن است، یکی از فواید دشمن این است که گرچه با بزرگ نمایی اما عیب انسان را بیان می کند؛ خیال نکنیم دشمن همیشه ضرر می زند خیلی اوقات دشمن به انسان خدمت می کند و نقاط ضعفی را بیان می کند که ما به دنبال اصلاح آن بر می آییم.
٤. جست وجو کردن عیوب دیگران در خود چهارمین راه «شناخت خویشتن» است ما باید ایرادهایی را که به دیگران می گیریم، در خود جست وجو کنیم.
در حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده «آنچه را که دوست می دارید مردم با شما معامله کنند با مردم معامله کنید و آنچه را دوست نمی دارید، معامله نکنید».
سخن آخر
در خاتمه باید گفت برخی افراد به جای آنکه به دنبال عرفان های کاذب بروند و عمر، فکر و نیروی خود را هدر دهند، بهتر است به صحیفه سجادیه مراجعه کرده و آن را بخوانند و عمل کنند چرا که راه سیر و سلوک در این کتاب ارزشمند است.
بنابراین باید شناخت کاملی نسبت به صحیفه سجادیه داشته باشیم، متاسفانه این کتاب گرانقدر آنچنان که لازم است در افکار عمومی شناخته شده نیست که امیدواریم به مرور زمان این کتاب ارزشمند جایگاه خود را پیدا کند. وهمه بتوانیم از این کانون علم، دانش، تقوا و عرفان استفاده کنیم.
هم چنین امیدواریم که خداوند به برکت ماه مبارک رمضان ما را از صالحان قرار دهد که بتوانیم به فرامین الهی جامه عمل بپوشانیم. ان شاءالله از افراط و تفریط نیز برحذر باشیم و در خط اعتدال امیرمومنان علی(علیه السلام) حرکت کنیم.
ماه رمضان بستر مناسبی برای شناخت خویشتن و تهذیب نفس است ، امیداست همه ما به خصوص جوانان عزیز به اصلاح خویشتن اهتمام داشته باشند.
پرونده ویژه
بازشناسی هویت انقلاب اسلامی در مکتب امام خمینی رحمت الله علیه از منظر معظم له
در وهلۀ نخست باید گفت؛ سيد روح الله فرزند سيد مصطفى، معروف به «امام خمينى» (قدس سره)، مرجع بزرگ شيعه، بنيانگذار نظام جمهورى اسلامى، پيشواى بزرگ و رهبر عاليقدر جهان اسلام كه در تاريخ فقهاى شيعه شخصيتى كم نظير و نیز داراى كتب متعدد از جمله شرح مكاسب و تحرير الوسيلة، حاشيه بر عروة الوثقى و رساله هاى متعدد علمى است كه در پانزدهم خرداد سال ١٣٤٢ هجرى شمسى نهضت اسلامى را بنياد نهاد و در ٢٢ بهمن سال ١٣٥٧ هجرى شمسى به پيروزى رسيد و در چهاردهم خرداد ماه ١٣٦٨ هجرى شمسى به جوار رحمت خداوند شتافت.
لذا همزمان با ایام سالگرد حضرت امام(رحمت الله علیه)، که مردم از گوشه و کنار و مناطق مختلف عازم مرقد مطهر رهبر کبیر انقلاب هستند؛ باید نقش امام راحل و تاثیر گذاری ایشان در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی در جامعه پررنگ تر شود ،زیرا شخصیت امام خمینی(رحمت الله علیه) با اسلام، نظام اسلامی و تشیع گره خورده است و حتی غیرمسلمانان شخصیت ایشان را شخصیتی مردمی می دانند، به نحوی که همه شیعیان و محرومان جهان چشم امیدشان به این نظام دوخته شده است و این به برکت و وجود امام راحل بود که نصیب این کشور شد، لذا باید قدردان آن بود و برای حفظ و بقایش تلاش کرد.
لازم به ذکر است اگر با دیده انصاف نگاه کنیم می بینیم انقلاب اسلامی در نوع خود کم نظیر و یا بی نظیر بود. بلکه مرحله جدی انقلاب از دوازدهم بهمن سال ١٣٥٧ شروع شد و در عرض ١٠ روز همه چیز تمام شد؛ در این ایام در کنار مدح و تمجید صفات برجسته حضرت امام(رحمت الله علیه) باید درباره عوامل این پیروزی کم نظیر و یا بی نظیر مقداری فکر و تأمل کرد .
آغاز قیام و یک پرسش
گفتنی است بعد از وفات آیتالله بروجردی(رحمت الله علیه) در ١٠ فروردین ١٣٤٠ و شروع نهضت اسلامی در ابتدای دهه ١٣٤٠ که راقم این سطور نیز به این نهضت پیوست، یک تفاوت بسیار اساسی در وضعیت امام خمینی(رحمت الله علیه) دیده می شد. شخصیتی که ساکت و خاموش بود و شاید عدهای خیال میکردند که ایشان در حاشیه مسایل اجتماعی قرار دارد، ناگهان به طوفانی عظیم و سلسلهجنبان یک حرکت فوقالعاده مردمی و اسلامی مبدل شد.
حال باید این پرسش را مطرح کرد: این دوگانگی در حرکت امام خمینی(رحمت الله علیه) و این تفاوت در خط مشی اجتماعی ایشان از کجا نشأت گرفته است؟.
در پاسخ می توان گفت: کسانی که امام خمینی(رحمت الله علیه) را شناخته و آثار ایشان را خوانده باشند، حتی آثاری که در دوران پیش از نهضت نوشتند، به خوبی میدانند که روحیه امام خمینی(رحمت الله علیه) همواره روحیه یکسانی بوده است، منتها در طول این مدت شرایط و موقعیت اجتماعی دچار تغییرات اساسی گردید.
مردم گرایی توأم با بصیرت افزایی؛ بستر ساز قیام ١٥خرداد٤٢
گفتنی است هر انقلابی احتیاج به زمینه هایی دارد و یکی از مهم ترین این زمینه ها، آگاهی مردم است. حال آنکه در دوران مرجعیت آیتالله بروجردی، حکومت شاه به اندازهای از ایشان ترس داشت که جرأت نداشت پردهها را زیاده از حد کنار بزند و آشکارا دست به اعمال ضد مذهبی و ضد اسلامی بزند. در آن زمان، هم چنین توده های مردم در حداقل آگاهی به سر میبردند و قادر نبودند به هیچ عنوان دست به حرکتهای پرشور و انقلابی بزنند. طبعاً امام خمینی(رحمت الله علیه) در انتظار فرصتی بودند تا آنچه را در کتاب کشف اسرار و برخی دیگر از آثارشان نوشته بودند، تحقق بخشند.
لذا بعد از رحلت آیتالله بروجردی(رحمت الله علیه)، حکومت پهلوی احساس کرد موانعی که سر راهش بوده، از بین رفته است. به این ترتیب شروع کرد به کنار زدن پرده ها و به تدریج برنامه های ضد مذهبی و ضد مردمی را آشکار کرد و شدت بخشید. هنگامی که رژیم شاه این اقدامات را تشدید نمود، بر آگاهی مردم نیز افزوده شد و در این هنگام امام خمینی(رحمت الله علیه) که زمینه را مهیا دیدند با اعلامیه خود درباره لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، اولین جرقه انفجار را زدند. ایشان اعلام کردند: «شاهپرستی، یعنی غارتگری». گفتن این حرف در آن زمان بسیار مهم و وحشتناک بود. امام خمینی(رحمت الله علیه) با اعلامیه ها و سخنرانی ها به مردم آگاهی و شجاعت دادند و جو رعب و وحشت را که رژیم پهلوی ایجاد کرده بود شکستند. این دو عنصر، یعنی ریختن ترس مردم از رژیم و جانشینی شهامت در دل مردم و آگاهی آنان، دست به دست هم دادند و زمینه قیام ١٥خرداد١٣٤٢ را فراهم نمود.
وحدت رهبری؛ هویت بنیادین حصول انقلاب اسلامی
بی تردید نخستین عامل شکل گیری انقلاب اسلامی وحدت رهبری بود، در این انقلاب همه زیر یک پرچم جمع شدند، در حالی که انقلاب های واقع شده در کشورهای اسلامی به دلیل عدم وحدت رهبری هنوز دچار مشکل است.
اعتقادات اسلامی پایه انقلاب امام خمینی(رحمت الله علیه)
هم چنین باید اذعان نمود به یقین اگر امام راحل (رحمت الله علیه) مرجع نبود انقلاب به ثمر نمی رسید لیکن از سوی دیگر امام خمینی(رحمت الله علیه) بر اجرای دستورات اسلام تاکید داشت و برای فروع و اصول دین دلسوزی می کرد ، لذا در سایه توجه به اعتقادات اسلامی بود که کشور ما توانست هشت سال قاطعانه در برابر دشمنان ایستادگی کرده و تسلیم دشمن نشود .
بدین ترتیب در انقلاب اسلامى كه به رهبرى امام فقيد، خمينى كبير به وقوع پيوست اعتقادات اسلامی پایه همه مسائل قرار گرفت، لذا ایشان از نیروی مذهب استفاده کرد نه نیروهای مادی. از این رو وقتی آن فرد نادان به قرآن اهانت کرد و آیات شیطانی نوشت، ایشان آن حکم معروف را داد و از هیچ چیز هم نهراسید زیرا تمام جانفشانی ها و ایثار و مجاهدت ها به خاطر اسلام بود، همان گونه که علت محدثه انقلاب همین ارزش ها بود، علّت مبقیه نیز همان است و باید این عوامل را حفظ و تقویت کرد. و بر همه ما لازم است این نهاد را حفظ کنیم و اگر این نهاد تضعیف شود به ضرر مردم، نظام و به ضرر اسلام است.
نقش فقه در استقرار حکومت اسلامی در پرتو نظریۀ ولایت فقیه
در آخرين حلقه از سلسله فقها، امام خمينى قدس سره قرار دارد كه با كتاب هاى كشف الاسرار و ولايت فقيه و طرح حكومت اسلامى و نظريه ولايت فقيه، مبارزهاش را بر ضد استبداد داخلى و استعمار خارجى آغاز كرد که به سقوط رژيم سلطنتى در ايران و تشكيل حكومت اسلامى گرديد.
بدیهی است امام حسين عليه السلام كه شايسته و وارث حاكميت نبوى و علوى و رهبر معنوى امت اسلامى بود، براى احياى ارزش هاى اسلامى و بسط قسط و عدل و مبارزه با ستمگران به هدف تشكيل حكومت اسلامى به پا خاست، به اين قصد كه اگر ممكن شود با تشكيل حكومت اسلامى و گرنه با شهادت خويش و يارانش، چهره واقعى بنى اميه را آشكار سازد و به ريشه كن ساختن درخت ظلم و كفر و نفاقشان بپردازد و اسلام و امت مظلوم اسلامى را يارى كند.
امام حسين عليه السلام در خطبه اى با صراحت در بیان هدف از تلاش و تكاپوى خويش فرمود؛ «هدف ما آن است كه نشانه هاى دين تو را آشكار سازيم و اصلاح و درستى را در همه بلاد بر ملا كنيم تا بندگان مظلومت آسوده باشند و فرايض و سنت ها و احكامت مورد عمل قرار گيرد».
لذا امام خمينى (قدس سره) در سخنى در تبيين همين مطلب مى گويد: «... آنهايى كه خيال مى كنند حضرت سيد الشهداء براى حكومت نيامده، خير اين سخن صحيح نيست بلكه اينها براى حكومت آمدند، براى اينكه بايد حكومت دست مثل سيد الشهدا (علیه السلام) باشد، مثل كسانى كه شيعه سيد الشهدا (علیه السلام) هستند، باشد». هر چند امام عليه السلام مى دانست سرانجام در اين راه شهيد مى شود. آن امام امت در جاى ديگر مى گويد: «زندگى سيد الشهداء، زندگى حضرت صاحب الزمان عليه السلام، زندگى همه انبياى عالم، همه انبيا از اول، از آدم تا حالا همه اين معنا بوده است كه در مقابل جور، حكومت عدل درست كنند». ،
به هر حال، در مبارزه اين سلسله از فقهاى شيعه با استعمارگران و برخورد فرهنگ اسلامى با تمدن غرب، چالش هاى تازه اى در عرصه هاى مختلف اجتماعى و حكومتى پيش آمد و مخصوصاً با طرح مسائل جديد و پرسش هاى نوپيدا و القاى شبهات از ناحيه روشنفكران وابسته فكرى به دانشمندان غربى، در عرصه فقه نيز، نگرشى تازه به مسائل فقهى ميان فقها پديد آمد كه در نتيجه، در عرصه هاى اقتصاد، سياست، احوال شخصيه و مانند آن كه گاه تحولات جديد بدان دامن مىزد تلاش تازه و عميقى صورت گرفت.
با تشكيل حكومت اسلامى در ايران بر اساس فقه اهل بيت (عليهم السلام) اين سلسله از مباحث و بحث هاى جدى و تازه، به فقه شيعه رونق و نشاطى دوباره بخشيد که فقها و دانشمندانى همچون امام خمينى، شهيد سيد محمد باقر صدر، علامه طباطبايى، شهيد مرتضى مطهرى را مىتوان از طلايهداران اين عرصه ناميد.
آثار این فقها و دانشمندان نمونه هاى روشنى از توجه به نيازهاى اجتماعى و پاسخ به شبهات و كشاندن فقه اسلامى و معارف دينى به عرصه جامعه است، كه در اين رويكرد، به مسائل جديد، و پرسش هاى تازه توجه خاصى شده و «جامعه نگرى» وزن و اعتبار ويژه اى به خود گرفت.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران و تشكيل حكومت اسلامى، نگرش فقيهان و انديشمندان مكتب اهل بيت عليهم السلام به عرصه فقه اسلامى در زمينه سياست و حكومت و مباحث تازه در ابواب اجتماعى، سياسى و اقتصادى، عميقتر گرديد و سبب تدوين ده ها كتاب در اين زمينه شد.
فقه پویا و جواهری؛ شاخصۀ معنایی انقلاب اسلامی در مواجهه با اباحهگری
لازم به ذکر است كه ورود فقه در عرصه حكومت و مسائل اجتماعى وابسته به آن، نبايد سبب عرفى شدن احكام دينى گردد. به اين معنا كه ما سعى كنيم همه احكام را بر خواسته هاى افراد، مخصوصا غربزده ها تطبيق دهيم و فقه در درجه اول سياسى و در درجه بعد، دينى و اسلامى گردد.
به تعبير ديگر؛ ما بسيارى از احكام فقهى را مربوط به زمان گذشته بدانيم و آنچه را امروز به گمان خود به مصلحت فرد و جامعه مىبينيم جايگزين آن كنيم.
متأسفانه بعضى از دانشمندان عصر ما كه در حد بالايى از آگاهى فقهى نيستند گرفتار اين افراطگرى شده اند و اصالت فقه اسلامى را مخدوش كرده اند. لیکن امام خمينى «قدس سره» پيشبينى چنين انحرافى را مى كرد، لذا كراراً تأكيد داشت كه فقه امروز نيز بايد بر پايه فقه جواهرى بنا شود و اصول و قواعد محكم فقهى بايد پابرجا بماند و دست خوش ذوق و سليقه و استحسان و افكار غربگرا و سياست زده نگردد.
بدین ترتیب رویکرد متأخران و به ويژه معاصران بر اين بوده كه در كنار ذكر مصاديق و موضوعات مرتبط با زمان و مكان تعريفى علمى و فنى در شرح و بسط عنصر زمان و مكان بيان داشته باشند. نمونه بارز و مصداق شاخص اين عده از فقها امام خمينى (رحمت الله علیه) است كه با تلفيق عنصر زمان و مكان با اجتهاد، نظريه «ولايت فقيه» را در اداره حكومت اسلامى به جامعه اسلامى ارائه نمود. ايشان در بيان ضرورت توجه به زمان و مكان در استنباط مى گويد:«زمان و مكان دو عنصر تعيين كننده در اجتهادند مسأله اى كه در قديم داراى حكمى بوده است به ظاهر همان، مسأله در روابط حاكم بر سياست و اجتماع و اقتصاد يك نظام، ممكن است حكم جديدى پيدا كند، بدين معنا كه با شناخت دقيق روابط اقتصادى، اجتماعى و سياسى همان موضوع اول كه از نظر ظاهر با قديم فرقى نكرده واقعا موضوع جديدى شده است كه قهراً حكم جديدى را نيز مى طلبد». ،
صیانت از ارزش های دینی با مولّفه عقلانیت؛ قاطعیت و شجاعت
انقلابی را که امام راحل بوجود آورد برخاسته از عقلانیت و الگوگیری از رهبری پیغمبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در آغاز شکل گیری حکومت اسلامی بود . هم چنین قاطعیت حضرت امام از جمله شاخصه های هویتی حصول انقلاب اسلامی است،ایشان اهل مشورت بود و هیأت مشورتی قوی متشکل از افرادی همچون شهید مطهری ها، شهید بهشتی ها و امثال این بزرگواران داشتند، اما در تصمیمی که می گرفتند قاطع بودند، وقتی گفتند شاه باید برود، هرچه آمدند و گفتند شاه می خواهد اختیارات خود را به شما بدهد و کنار برود اما ایشان تأکید کردند شاه باید برود. و یا حضرت امام(رحمت الله علیه) وقتی تأکید کردند جمهوری اسلامی نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر، روی آن ایستاد.
ويژگى ديگر امام خمینی شجاعت فوق العاده وى بود، بی شک اگر بيدارگر عصرما، امام خمينى (رحمت الله علیه)، شجاع و نترس نبود انقلاب اسلامى ايران بر خلاف انتظار جهانيان پيروز نمى شد.
در تبیین این مصادیق هویت ساز در تحقق و شکل گیری انقلاب اسلامی و قاطعیت در برابر حفظ اصول و مبانی اسلام میتوان به کلام امام خمينى (رحمت الله علیه) اشاره نمود که فرمود؛ «حكومت اسلامى مى تواند قراردادهاى شرعى را كه خود با مردم بسته است، در موقعى كه آن قرارداد خلاف مصالح كشور و اسلام باشد، يكجانبه لغو نمايد و مى تواند هر امرى را چه عبادى و چه غير عبادى كه جريان آن خلاف مصالح اسلام است، از آن، مادامى كه چنين است، جلوگيرى نمايد (مانند ممنوع كردن حج در بعضى از سالها به خاطر حفظ كيان اسلام و مسلمين)». ،
به تعبير امام خمينى (رحمت الله علیه)؛ «اسلام آن قدر عزيز است كه فرزندان پيغمبر، جان خودشان را فداى اسلام كردند. حضرت سيد الشهداء عليه السلام با آن جوانها، با آن اصحاب، براى اسلام جنگيدند و جان دادند و اسلام را احيا كردند». ،
و باز عجيب نيست وقتی متن انگليسى كتاب آیات شیطانی با سرعت عجيبى به زبان هاى مختلف كفر ترجمه و در دنيا پخش گردید، امام خمينى(رحمت الله علیه) فتواى تاريخى خود را دائر بر مرتد بودن نويسنده اين كتاب يعنى سلمان رشدى و لزوم قتل او صادر كردند، اگر چه چنان حمايتى از ناحيه دولتهاى استعمارى و دشمنان اسلام از نويسنده كتاب شد كه در دنيا سابقه نداشت؛ ولى ايستادگى محكم امام خمينى(رحمت الله علیه) در فتواى خود، و ادامه راهش از سوى جانشينان او، و پذيرش اين فتواى تاريخى از سوى غالب توده هاى مسلمين جهان، سبب ناكامى توطئه گران شد، واین حقيقت روشن شد كه سلمان رشدى در اين كار تنها نبوده، و مسأله از تأليف يك كتاب ضد اسلامى فراتر است، و در واقع توطئه اى است كه از سوى غرب استعمارگر و صهيونيست ها براى كوبيدن اسلام طراحى شده و جداً پشت سر آن ايستاده اند.
لذا تا اين تاريخ نويسنده كتاب مزبور در اختفاى كامل به سر مى برد و از سوى دول استعمارى دقيقاً مراقبت مى شود؛ و ظاهراً مجبور است تا آخر عمر چنين زندگى كند، و شايد به دست خود آنها به قتل برسد تا از اين رسوايى نجات يابند.
با این تفاسیر باید گفت از تنهايى در مسير خداوند وحشت نكنيم و در مقابل حوادث و دشمنان مختلف شجاع و دلير باشيم، و تنها بر خداوند تكيه كنيم، و از غير او واهمه اى نداشته باشيم.
هم چنین ما نباید در مسائل ارزشی کوتاه بیائیم، خداوند حضرت امام خمینی(رحمت الله علیه) را رحمت کند که هرگز در برابر ارزش های اسلامی کوتاه نمی آمدند و امروز رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز همین دیدگاه را دارند و به دفعات بر این مسأله پا فشاری کردند.
نفی سکولاریسم شاخصه حیاتی در انقلاب حضرت روح الله(رحمت الله علیه)
با تأمل در کلام امام خمينى (رحمت الله علیه) که مى گويد: «اگر كسى دين را از سياست جدا بداند، خدا، رسول و ائمه معصومين عليهم السلام را تكذيب كرده است» و «اسلام دينى است كه با سياست آميخته است». ، در يك كلام بايد گفت: سكولارها، اطلاع درستى درباره اسلام ندارند؛ يا شايد اسلام را همچون مسيحيت كنونى پنداشته اند، وگرنه ممكن نيست كسى از فقه اسلامى آگاه باشد و كمترين ترديدى درباره لزوم حكومت در اسلام به خود راه دهد.
بلکه به روشنى اهتمام انبياى بزرگ و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و امامان اهل بيت و فقهاى اسلام به تشكيل حكومت مبتنى بر وحى، به دست مى آيد كه همان حكومت راستين، و سياست اصيل برخاسته از مبناى آسمانى مقدس است. اين چنين حكومت و سياستى هرگز دستخوش فريبكارى و نيرنگ نمى گردد.
اين تحليل نشان مى دهد كه «سياست» به معناى صحيح كلمه، ربطى به سياست به معناى تحريف يافته و غير انسانى آن ندارد. اگر چه بعضى از افراد به تحريف واژه «سياست» پرداختهاند تا بتوانند در باب نفى دين از سياست حرفى براى گفتن داشته باشند.
در حالى كه سياست، معانى و كاربردهاى فراوانى دارد؛ از جمله به قول امام خمينى(رحمت الله علیه)؛ «سياست و راه بردن جامعه، با موازين عقل و عدل و انصاف و صدها نمونه از اين قبيل، چيزهايى است كه با مرور زمان در طول تاريخ بشر و زندگى اجتماعى كهنه نمى شود».
اینچنین است که بنيانگذار نظام جمهورى اسلامى در تعبير جامعى مى فرمايد:«همه ما بايد بدانيم كه آنچه موجب وحدت بين مسلمين است، اين مراسم سياسى، مراسم عزادارى ائمه اطهار عليهم السلام به ويژه سيد مظلومان و سرور شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام است كه حافظ مليت مسلمين به ويژه شيعيان ائمه اثنى عشر عليهم صلوات الله و سلم مى باشد».
«قلم» ؛ سلاح امام خمینی(رحمت الله علیه) در تحقق انقلاب
بدیهی است دانشمند با قلمش با روح و فكر و انديشه مردم سر و كار دارد، یک عالِم تازيانه بر گرده افكار مردم می زند لذا گاه يك قطره مركب عالم كه سطرى بنگارد از نظر هدايت و تحول جامعه به سوى سعادت، اثرش بيشتر از خون هاى شهداى در راه خداست، گاه يك يا چند قطره مركب عالم جمله اى بر روى كاغذى شده و دست استعمارى را كوتاه مى كند، و او را به عقب نشينى وامى دارد، چنانكه پيام هاى رهبر كبير انقلاب امام خمينى (رحمت الله علیه) چنان كرد كه شايد خون شهدا به تنهائى نمى كرد، كار شهيد باارزش است ولى كار عالم باارزشتر.
امام خمينى (رحمت الله علیه) با قلم و بيانيه هايش انقلاب را به ثمر نشاند. ايشان يك اطلاعيه مى نوشت و ياران وفادارش آن را در مدت كوتاهى در سراسر كشور، اعم از شهرها و روستاها پخش مى كردند. خلاصه قلمها هستند كه دنيا را مى چرخانند.
سخن آخر
در خاتمه باید گفت لازم است آثار امام خمینی(رحمت الله علیه) در کتاب های درسی دانش آموزان ،متون درسی حوزه های علمیه و دانشگاه ها نقش پررنگ تری داشته باشد تا طلاب و دانشجویان و دانش آموزان بیشتر با این آثار انس بگیرند. هم چنین باید آثار امام راحل به زبان های مخلتف دنیا ترجمه شود تا تمام جهانیان با افکار و اندیشه های ایشان آشنا شوند .
هم چنین باید گفت اگر ما به دنبال راه و هدف امام(رحمت الله علیه) هستیم باید منافع حزبی و گروهی و جناحی را کنارگذاشته و به مسائل اسلامی و ملی فکر کنیم و قدمی برای رفع مشکلات مردم برداریم .
لذا عمل به گفتار و هدف امام خمینی(رحمت الله علیه) مصداق بارز خدمت راستین به ملت و کشور است از این رو باید اصول قیام امام(رحمت الله علیه) را حفظ کرده و زیر یک پرچم اتحاد داشته و با حفظ قاطعیت در برابر دشمن پایه های مذهب را تقویت کنیم.
امیدواریم خدای متعال روح پرفتوح حضرت امام(رحمت الله علیه)، شهدای انقلاب و شهدای جنگ تحمیلی را غریق رحمت واسعه خویش بگرداند. توفیق همگان را در این راه از خداوند بزرگ مسألت دارم.
پرونده ویژه
راهبردها و راهکارهای مقابله با سلطه رسانه ای غرب از منظر معظم له
ما در شرایطی زندگی می کنیم که فساد از در و دیوار جامعه می بارد؛ شبکه های ماهواره ای، رسانه های فاسد در همه جا نفوذ کرده اند، امروزه دشمنان دست به دست هم دادند تا از طریق رسانه ها تهاجم شدید داشته باشند چون در زمینه هجوم نظامی فهمیدند که کاری میسر نیست، همچنین در زمینه تهاجم اقتصادی آثار نامطلوب برای آن ها روشن شده اما نسبت به مسأله تهاجم فرهنگی امیدواری دارند.
لذا متأسفانه اخیراً حرکت تخریب مبانی اخلاقی و فساد جوانان دیده می شود که ممکن است این سیل بنیان کن همه چیز را با خود ببرد، از گسترش مواد مخدر گرفته تا پخش و توزیع سی دی های بسیار مستهجن و بدآموز به صورت رایگان یا بسیار ارزان و فعال شدن سایت های بسیار بدآموز اینترنتی و ماهواره ها و مطبوعات طرفدار آن ها و مسائل مرتبط با بی بندوباری ویا بدحجابی که به سوی بی حجابی پیش می روند و مع الاسف فضا را به صورتی درآورده اند که امر به معروف و نهی از منکر عملاً در آن بسیار مشکل شده است و یک حالت انفعالی و مرعوبیت خطرناک جای آن را گرفته است.
لیکن اگر این جریان فقط اخلاق جامعه را هدف قرار می داد یک مصبیت بزرگ بود ولی مهم تر از آن این که قرائن و شواهد نشان می دهد که تمام این ها در راستای مذهب زدایی و عریان سازی از اعتقادات دینی و عقب زدن اسلام از متن جامعه است که یک فاجعه محسوب می شود.
لذا نقشه دشمنان خارجی در این زمینه کاملاً حساب شده است زیرا هرگاه جامعه، مخصوصاً نسل جوان در امواج فساد غرق شود هرگونه مقاومت در برابر هجوم بیگانه درهم شکسته خواهد شد و راه برای سلطه آن ها هموار می گردد، محاسبه دشمنان داخلی نیز همین گونه است، آن ها بهترین راه برای براندازی نظام را بی تفاوتی مردم نسبت به دین و ارزش های دینی دیده اند.
حال با این تفاسیر و بر اساس الهامی که آموزه های قرآنی به ویژه سوره فصلت به ما می دهد در مقابل بدگویی ها، بدزبانی ها و تهمت ها و دروغ ها که سرمایه بعضی از گروه ها است، باید مقابله به ضد شود.
باید اصول قرآنی را در ادبیات خود رعایت کنیم؛ ما منطق داریم و احتیاج به دروغ و تهمت نداریم؛ ما از اهل بیت علیهم السلام ادب آموخته ایم و دلیل ندارد آموزه هایمان را کنار بگذاریم و انحراف پیدا کنیم. عدالت، آزادیهای معقول، ریشه کن کردن فقر و عدم دخالت اجانب و بیگانگان در تعیین سرنوشت مسلمین همه از اصول شناخته شده اسلام و قرآن مجید است .
اگر چه با توجه به حساسیتی که دشمنان بر روی ایران دارند و تبلیغات منفی که اینها به راه انداخته اند و در داخل نیز برخی از مسائل مهم فرهنگی همچون مسألۀ عفاف و حجاب به عنوان سمبل اسلام مورد غفلت واقع شده و در محاق مانده است.
لیکن با وجود رسانهها به ویژه رسانههای سمعی و بصری که در دنیای امروز جایگاه بلندی داشته و جزو ارکان تاثیرگذار هستند، در صورت به کارگیری، قابلیت های خوبی دارند. لذا وجود این مسأله وظیفه ما را سنگین تر می کند؛ باید کاری کنیم که این توطئه ها خنثی شود.
بنابراين باید در همان قدم اول محکم مقابل آن ها بایستیم؛ زيرا تجربه نشان داده آن ها پیوسته به مانع تراشی ميپردازند؛ اما هرگز ملت ايران را نمی توانند شکست بدهند.
ضرورت بهره گیری از رسانه های نوین جهانی
گفتنی است عصر ما عصر رسانه های تصویری و جهانی است و تمام گروه های سیاسی و فرهنگی از این طریق مطالب خود را به مخاطبان انتقال می دهند. امروز رسانه ها حرف اول را در دنیا می زنند و در مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بسیار تاثیر گذارند که متاسفانه غربیها در این زمینه از ما جلوتر هستند.
لذا این رسانه ها را باید جدی گرفت زیرا مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به وسیله این نوع از رسانه قابل حل یا تخفیف هستند و از این رو باید به آن توجه جدی کرد.
هم چنین شبهات و تبلیغات ضد اسلامی از رسانه های دشمن، ماهواره ها و شبکه های اینترنتی شبانه روزی در جهان اسلام پخش می شود و در این میان باید علما، حوزه های علمیه و دانشگاه ها در برابر این برنامه دشمن بایستند و معارف اسلام که قوی ترین معارف است را برای مردم دنیا روشن کنند.
این مسأله در حالی است که استفاده از رسانه، در هر عصر و زمان برای پیشرفت اسلام و مسلمین همواره مورد توجه بوده است. اعلام آیات سوره برائت توسط حضرت علی(علیه السلام)، نشر نامه های پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به سلاطین دنیا و مسئله غدیر از نمونه هایی هستند که نشان دهنده توجه اسلام به رسانه است.
واقعه غدیر تبدیل به رسانه عظیمی شد و ٣٠ هزار نفر از اقوام مختلف گردهم آمدند و مسئله ولایت با استفاده از رسانه آن روز ابلاغ شد، اما امروز شاهد گسترش و تنوع رسانه ها هستیم و به همین دلیل باید از این فرصت استفاده کنیم تا بهره کافی را برای معرفی دین داشته باشیم.
لذا باید اذعان نمود امروز عصر رسانه هاست و رسانه ها در جهان امروز حرف اول را می زنند، ما نمی توانیم از این میدان بیرون رویم و فرصت را از دست دهیم؛ در چنین موقعیتی باید تمام تلاش خود را به کار بست تا به نحو شایسته ای از مکتب اهل بیت علیهم السلام دفاع کرد.
بنابراین استفاده از رسانههای جهانی برای نشر فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و پاسخ به شبهات معاندین برای حوزه های علمیه و علمای دین ضروری، بلکه واجب است؛ اگر واجب کفایی برای اکثریت نفرات باشد، همان جا قناعت می کنیم، اما در شرایط فعلی من احساس می کنم برای کسانی که قدرت دارند که از رسانه ها برای رساندن پیام اسلام استفاده کنند احتمال وجوب عینی هم باشد.
زیرا مسلمانان تولید علم دارند اما توزیع علمشان ضعیف است، اما دشمنان تولیدی ندارند ولی توزیعشان بسیار قوی است .
هم چنین از سوی دیگر تمام دنیا از برنامه های مادی خسته شده اند و تشنه برنامه های معنوی هستند و در میان مذاهب و معنویات گردش می کنند و آن برنامه ای که می تواند عطش آنها را فرونشاند، برنامه های معارفی اسلام به خصوص معارف ناب اهل بیت علیهم السلام است. که مطابق عقل و فطرت بشری است و از آنجا که اساس تفکر شیعی عقل است و چنین عقلانیتی جاذبه دارد و مردم جهان را جذب می کند. لذا امروز جهان تشنه معارف اصیل عصمت و طهارت علیهم السلام است، اینگونه است که امام رضا (علیه السلام) فرمودند«اگر مردم سخنان ما را بشنوند از ماپیروی خواهند کرد».
بدین ترتیب باید از ماهواره برای نشر فرهنگ اسلام استفاده کنیم ماهواره از جمله رسانه هایی است که می توان از آن در نشر فرهنگ اسلام بهره برد و دلیلی ندارد که این امکانات در اختیار دیگران باشد و ما آن را در اختیار نداشته باشیم.
لذا ما باید پیام اسلام را به تمام جهان برسانیم و در این مسیر از ابزار و وسایل نوین که می تواند پیام اسلام را به همه کس در همه جا و از هر منطقه ای برساند، استفاده کنیم. مبادا روزی گفته شود که به سبب کمبود اعتبارات از این گونه رسانه استفاده درستی نشده است.
تأملی فقهی در ماهیت تهدیدات رسانه های غربی
در وهلۀ نخست باید تصریح نمود هركجا نگاه کردن به آثار و محصولات رسانه ای باعث مفسده شود و يا باعث خوف فتنه و تلذذ باشد حرام است و لذا عكس هاى مستهجن را حرام مى دانيم. بعضى ها مى گويند كه ما فيلم هاى مستهجن را مى بينيم و نظر حرامى نداريم، ولى بايد گفت خوف فتنه و مفسده وجود دارد و آنهائى كه از آن فيلم ها در مورد همسر خودشان استفاده مى كنند نه در حرام، اينها هم وسوسه شيطان است. زن و مردى كه به آن صحنه ها نگاه مى كنند چشمشان، چشم ديگرى مى شود، اين زن چشمش دنبال غير شوهر و آن مرد هم چشمش دنبال غير زنش مىرود، که قطعاً این رویکرد مفسده انگیز است و كسانى كه به اين مسائل معتاد شوند كم كم غیرت و مردانگى خود را از دست داده و دچار ناراحتى هائى مى شوند.
لذا استفاده از نوارهاى تصویرى مبتذل و مستهجن توسّط زن و شوهر، جهت تهییج قوّه شهویّه، بدون این که مفاسد دیگرى بر آن مترتّب گردد اشکال دارد.
هم چنین سایت های خبری بیگانگان آنهایی که خیلی بخواهند درست عمل کنند گزینشی عمل می کنند و غالبا هم تحریف می کنند و گاهی اصلاً جعل و دروغ درآن هست که نگاه کردن به آنها باعث انحراف فکر می شود ومسلماً با توجه به اینکه سایت های بیگانه کارشان شیطنت و ایجاد نفاق در بین مردم و متزلزل ساختن پایه های نظام جمهوری اسلامی و حتی متزلزل ساختن استقلال مملکت وآرامش مردم است بنابراین نگاه کردن به سایت ها و رسانه های بیگانه به مصلحت مردم نیست و برقراری ارتباط با آنها هم شرعا جایز نیست.
لذا در باب چیستی حکم استفاده از اینترنت باید گفت ؛با توجه به اينكه اينترنت قابل استفاده صحيح و ناصحيح است و مطالب خوب و بد دارد، از ابزار مشترك محسوب مىشود و چنانچه از آن استفادههاى مشروع كنند اشكالى ندارد و خريد وفروش ابزار آن نيز جايز است.
هم چنین در تبیین حرمت استفاده از شبکه های ماهواره ای باید گفت داشتن ماهواره طبق مقررات حکومت اسلامی جمهوری اسلامی ممنوع است و مخالفت با مقررات و قوانین حکومت اسلامی شرعاً جایز نیست، اشکال دوم این است که تجربه نشان داده ماهواره ها در هر خانه که وارد می شود منشاء مفاسدی می شود، مخصوصاً برای جوانان که در آن خانه هستند و خیلی از این جوانان قربانی ماهواره می شوند. از این رو با توجه به اين كه غالب برنامههاى ماهواره فاسد است، و اثرات منفى در پى دارد، و در هر خانهاى وارد شود غالبا از آن سوء استفاده خواهد شد، استفاده از آن جايز نيست.
لازم به ذکر است وضع مقررات مختلف براى حفظ هنجارهاى اجتماعى، مانند ایجاد محدوديت هاى برنامه هاى تلويزيونى، شبكه اينترنت، مطبوعات، ماهواره و .... از جمله مسائلی است که حكومت اسلامى مىتواند در قراردادهاى خود با شخصيت هاى حقيقى و حقوقى، تبصره هايى بگنجاند كه در شرايط خاص با در نظر گرفتن مصالح عمومى مسلمانان آن را يك جانبه فسخ نمايد.
شهيد مطهرى در كتاب اسلام و مقتضيات زمان مباحث مفيدى در اين رابطه مىآورد، وى معتقد است: «حكومت اسلامى حق دارد معاملاتى را كه فى حد ذاته و (به عنوان اولى) مجاز است، روى مصلحت اهم جلو آن را بگيرد».
جوانان عزیز باید توجّه داشته باشند که سیل تهاجم فرهنگى غرب نباید ما را مرعوب سازد، و تصوّر کنیم ما باید خود و احکام دین خود را بر فرهنگ آنها تطبیق دهیم زیرا فرهنگ غرب گام به گام جوانان را به سوى ابتذال کامل پیش مى برد، و آنها را از درون تهى مى سازد، و به این ترتیب هر گونه مانع را که بر سر راه مطامع آنهاست بر مى دارد.
نفوذ زدایی هژمونی رسانه ای غرب در رسانه های داخلی
بدیهی است خطر نفوذ فرهنگ غرب، رسانه های ما را تهدید می کند زیرا بر اساس نگرش غربی برای هر سلیقه برنامه می سازند و دنبال جذب مخاطبین بیشتر هستند و برای خود رسالت الهی و انسانی قائل نیستند، حال آنکه ما برای خود رسالت قایلیم و باید افکار و خواسته های جامعه را هدایت کنیم
از این رو اجازه ندهیم فرهنگ غرب در رسانه ها نفوذ پیدا کند زیرا غربی ها هیچ خط قرمزی در ابزار و رسانه های خود ندارد بنابراین اگر این ابزار و رسانه ها آزاد است باید از جنبه های منفی آن جلوگیری کرد.
هم چنین نباید فرهنگ رسانه ای غرب در کشور نفوذ پیدا کند تا به سبب آن برنامه های کشور شبیه آن ها شود، لذا باید مراقب باشیم چیزی از فرهنگ غرب در صدا و سیما، حتی در حد تقلید از دکور و صحنه یا متن نباشد تا رسانههای ما از راه صحیح منحرف نشوند.
لزوم مدیریت هدفمند اینترنت و شبکه های اجتماعی
بی شک رسانه های نوین از جمله اینترنت و شبکههای اجتماعی را باید به عنوان ابزار مورد نظر قرار داد لذا در صورتی که از رسانه های نوین و شبکه های اجتماعی استفاده مشروع شود، استفاده از آنها اشکال ندارد و اگر این رسانه ها موجب فساد شود استفاده از آن ها حرام است. بدین ترتیب همانگونه که از انرژی هسته ای می توان هم برای تولید برق استفاده کرد و هم با آن بمب اتم ساخت این رسانه ها هم ابزاری است که می توان از آن هم خوب و هم بد استفاده کرد .
با این اوصاف باید اذعان کرد زمانی که ما در آن زندگی می کنیم با اعصار دیگر فرق بسیاری دارد در یک سو ده ها هزار شبکه و سایت اینترنتی وجود دارد که بر ضد پیروان اهل بیت (علیهم السلام) سم پاشی می کنند. از سوی دیگر اینترنت فضای مناسبی برای انتقال مفاهیم دینی است.
لذا ما مخالفتی با گسترش علم و دانش و ابزارهای رسانه ای نداریم، لیکن نگرانی ما سالم سازی فضای مجازی است.
متأسفانه اخیرا تفکری پدید آمد که باید سطح اینترنت ها را افزایش دهیم که تفکری تجاری محسوب می شد و افراد به دنبال درآمد بیشتر بودند اما اکنون چشم آن ها باز شده و می بینند که کنترل صحیح برآن نشده، آثار سوئی بر جامعه داشته و انحرافات گسترش پیدا کرده است.
من برای مسئولانی که با مسائل رسانه ای در ارتباط هستند پیام می دهم و می خواهم تا سعی کنند رسانه های نوین را به گونه ای در اختیار مردم بگذارند که بدآموز نباشد؛ لذا وزیر ارتباطات نباید به حرف هرکسی گوش کند و بگوید ما پهنای اینترنت را وسیع و به وسیله آن علم و دانش را گسترش دادیم، او باید با شورای عالی فضای مجازی ارتباط برقرار و بررسی کند که آیا گسترش بی حساب و کتاب رسانه ها به نفع کشور و جوانان است یا به ضرر آن ها.
شبکه های ماهواره ای؛ ابزار هژمونی و تهاجم فرهنگی غرب
بی تردید در هیچ زمانی مفاسد اخلاقی و ابراز گناه به اندازه این زمان نبوده و علت اصلی آن نیز وجود ماهوراه ها است که به وسیله آن مفسادی که در غرب و شرق اتفاق می افتد به همه جا منتقل شده و به درون خانواده ها راه پیدا کرده است .
امروزه به وسيله ماهواره ها و سايت هاى فاسد و مفسد و اخيرا تلفنهاى همراه، فساد فراگير شده است، آمارى كه اخيراً برخى از مسؤولين مطلع منتشر كرده اند حاكى از آن است كه ده ها هزار كانال تلويزيونى به وسيله ماهواره ها در اختيار خانواده هاى ايرانى قرار مى گيرد، كه از اين رقم تعداد انگشت شمارى اختصاص به مسائلى علمى و خبرى داشته، و بقيه عموماً حاوى برنامه هاى فاسدى است كه توصيف آن شرمآور است، تا چه رسد به پخش و تماشاى آن! برنامه هاى زشتى كه منتهى به متلاشى ساختن خانواده ها، تعليم دزدى، سرقت، فحشا، خودفروشى، همجنس بازى و مانند آن شده، و فساد را به بينندگان خويش منتقل مى سازد.
اين ماهواره ها و سايت هاى فاسد، براى درآمد بيشتر دنيا را به فساد كشيده اند، عجيب اين كه وقتى فتوا به تحريم اينگونه ابزار فسادانگيز و مولد گناه داده مى شود، بعضى انسان هاى ناآگاه آن را خلاف آزادى مى شمارند. آيا وسيله اى كه ناموس مردم و جوانان آنان را فاسد مى كند، چيز مناسبى است؟ آيا مردم آزادى را كه ثمره آن فساد و انحراف جوانانشان باشد، مى پذيرند؟ لذا به پدران و مادران توصيه مى شود كه با دست خود ابزار و وسايل بدبختى و آبروريزى خويش را فراهم نسازند، بلكه بيش از پيش مواظب فرزندان خود باشند، كه آنها امانت هاى الهى هستند.
باید دانست وجود ماهواره در خانواده ها سبب در دسترس قرار گرفتن صحنه هاى فساد است، و اثر منفى غير قابل انكارى مخصوصاً بر جوانان خانواده دارد؛ بنابراين كسانى كه براى تسهيل در امر آن مى كوشند مرتكب گناه بزرگى مى شوند. زیرا وجود بعضى از برنامه هاى آموزنده، كافى براى رفع حرمت نمى باشد. بلکه مسلمانان بايد دقت داشته باشند كه اين مسائل جزئى از تهاجم فرهنگى براى نابود ساختن اخلاق و متزلزل كردن پايه هاى ايمان و در نتيجه سلطه سياسى و اقتصادى و فرهنگى بر كشورهاى اسلامى است، سلطه اى كه باعث نابودى دين و دنياى آنها، هر دو مى شود.
لذا دشمن می خواهد ما را از درون تهي کند و سپس بر ما مسلط شود به همين دليل مسؤولان بايد برنامه منسجمي را با همکاري جمعي از روحانيون، روان شناسان و جامعه شناسان براي رويارويي با آسيب هاي فرهنگي فراهم کنند.
رسانۀ ملی؛ خط مقدم مقابله با هژمونی رسانه ای غرب
باید دانست به همان اندازه که ما نسبت به مسائل نظامی، سیاسی و اقتصادی اهمیت می دهیم باید نسبت به رسانه مهمی مثل صدا و سیما توجه داشته باشیم.
صداوسیما وظیفه دارد تا در برابر تهاجمات رسانه ای و فرهنگی غربی ها ایستادگی کند،رسانۀ ملی تنها نباید حالت تدافعی داشته باشد بلکه باید نسبت به ضعف های دشمن که در حال حاضر نمایان است حالت تهاجمی داشته باشد.
رسانۀ ملی باید بسیار مراقب باشد تا در پخش برنامه ها به صورت آگاهانه و ناآگانه گرفتار فرهنگ غرب نشود، فرهنگ ما اسلامی، ارزشی و انسانی است که باید به دنبال بیان این فرهنگ باشیم.
گفتنی است به سبب تلاش شبکه های ماهواره ای در پخش برنامه های منحرف؛ خانواده ها گرفتار تزلزل شده اند، در حالی که سنگ بنای هر جامعه ای خانواده است.
لذا صدا و سیما باید به این امر مهم توجه داشته و برنامه هایی تولید کند که اخلاق اسلامی را در جامعه بویژه در خانواده ها گسترش دهد. برای نمونه افرادی می گویند که برخی از سریال ها یأس آور بوده و خانواده ها را تحت تأثیر قرار می دهند و ممکن است سبب ضعیف شدن پیوند خانواده ها باشد، نسبت به این موضوعات توجه ویژه ای شود. هم چنین رسانه ملی با تبیین معارف دینی می تواند مسائل تربیتی و اخلاقی را به نحو جذاب برای جامعه و به ویژه نسل جوان تبیین کند و از رواج ناهنجاری های اخلاقی و اجتماعی بکاهد .
به عنوان نمونه صدا و سیما باید مستقیم و غیر مستقیم روی مساله حجاب و عفاف کار کند، چراکه بی حجابی و بدحجابی باعث مفاسد اخلاقی و اجتماعی و ناهنجاری هایی زیادی شده است. بدین ترتیب برای از بین بردن معظلات اخلاقی و اجتماعی باید ریشه ای فکر و عمل کرد ما نمی خواهیم کاری کنیم که غربی ها بپسندند، در صدا و سیما نیز باید وضع این گونه باشد.
فعالیت های فرهنگی راهکار کلیدی در مقابله با هژمونی رسانه ای غرب
نباید فراموش نمود که فعالیت های فرهنگی در همه جا هست، منتهی غرض و مراد اصلی از فرهنگ، فرهنگ اسلام است و فرهنگ اسلام در صورتی جواب می دهد که از کارشناسان متخصص آن استفاده شود.
امروز فتنه های بسیاری از جمله تهاجم فرهنگی غرب ،ماهوار ه ها و اینترنت مسلمانان را به خود درگیر کرده است لذا می توان مدعی گردید هجوم فرهنگي در عصر ما در همه تاريخ بيسابقه است به نحوی که ماهوارهها و شبکههاي اجتماعي به جز بخش کوچکي از آنها تبديل به لجنزار متعفني شدهاند و بر جامعه تاثير مي گذارند.
بی شک فرهنگ آسيب پذيرترين بخش يک جامعه است زيرا كه تهاجم فرهنگی جوانان را از خود بيخود و به بيراهه می كشاند. اگر در آينده مورد هجوم دشمن قرار بگيريم، جوانانی كه تهاجم فرهنگی بر آنان غالب شده است نخواهند توانست از كشور و ملت خود دفاع كنند.
متاسفانه ما بعضاً تهاجم فرهنگی غربیها را پذیرفتهایم، چرا جوان باید به پاره بودن لباسش افتخار کند، چرا باید زنان و دختران لباس تنگ و چسبان بپوشند و به آن افتخار کنند؟! لیکن جوانها بیگناه هستند، این مسائل تحمیل فرهنگ غرب بر جوانان است.
با این تفاسیر باید اذعان کرد در مقابل ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی نه استفاده از خشونت صحيح است نه تسامح و تساهل بلكه بايد با تدبير آنها را رفع كرد.
باید از طریق صدا و سیما، مدارس، دانشگاهها، روزنامهها و ...، مسائلی مهم همچون فرهنگ پوشش اسلامی برای جوانان تبیین شود، چرا که با کلی گویی کار پیش نمی رود.
سخن آخر
غرب امروز با فرهنگ منحط و نا سالم خود جاهلیت مدرن را به نمایش گذاشته است ما باید از پیشرفت های صنعتی و علمی غرب استفاده کنیم اما نباید تسلیم فرهنگ ناسالم آنها شویم. ما تا روی پای خود نایستیم مشکلات کشور حل نمی شود زیرا غرب تابع نظام سلطه است و می خواهند بر همه دنیا مسلط شوند.
این که برخی مسؤولان گفته بودند با زور شلاق نمی توان افراد را به بهشت فرستاد ما هم این گونه می گوییم، اما می گوییم با دست خودمان درهای جهنم را به روی مردم باز نکنیم رسانه های خارجی و ماهواره ها در خوشبینانه ترین حالت تنها بخش اندکی از آن برنامه های سالم دارد و اکثر آن برنامه های مخرب و فاسد است، اما اگر بگوییم همه چیز آزاد باشد این باز کردن درهای جهنم است و باید مراقبت کنیم.
بی تردید اگر در فرهنگ شکست بخوریم، در سیاست هم شکست خوردهایم و نظام ضعیف می شود؛ بنابراین باید کاری کنیم که فرهنگ اسلام و نظام اسلامي براي هميشه حفظ شود. که ضرورت ترویج و گسترش علوم اسلامی و معارف اهل بیت علیها السلام با استفاده از بهترین وسایل روز از جمله ماهواره ها، اینترنت و وسایل سمعی و بصری بیش از پیش احساس می شود و هرچه در این راه هزینه شود به جا است.
آيا روزه دار مى تواند آب بنوشد؟
(حکم نوشیدن آب برای روزه دار)
حجت الاسلام والمسلمين ابوالقاسم عليان نژادى
چکیده: هر چند باطل شدن روزه بر اثر نوشيدن آب، يك يا چند بار در روز (هر چند از باب ضرورت باشد) شبيه ضروريات دين است كه هر مسلمانى اعم از خواص يا عوام آن را درك مىكنند و قضاى روزه را حتى در مورد ناچارى لازم مىشمرند ولى اصرار جمعى از عزيزان سبب شد كه توضيحات بيشترى درباره ادله فقهى به صورت واضح و شفاف داده شود.
بسمه تعالی
هر چند باطل شدن روزه بر اثر نوشيدن آب، يك يا چند بار در روز (هر چند از باب ضرورت باشد) شبيه ضروريات دين است كه هر مسلمانى اعم از خواص يا عوام آن را درك مىكنند (مانند وجوب نماز و روزه) و قضاى روزه را حتى در مورد ناچارى لازم مىشمرند ولى اصرار جمعى از عزيزان سبب شد كه توضيحات بيشترى درباره ادله فقهى به صورت واضح و شفاف داده شود.
١. در اينجا دو بحث داريم بحثى در فقه درباره ذوالعطاش داريم يعنى شخصى كه داراى بيمارى عطش است كه هر قدر آب مىنوشد سير نمىشود.(١) و بحث ديگرى درباره افرادى است كه بيمارى عطش ندارند ولى به دليل گرمى هوا يا غير آن گرفتار فشار تشنگى شديد شدهاند به طورى كه طاقت تحمل آن را ندارند يا جان آنها در خطر است. اما در مورد ذوالعطاش اكثريت قريب به اتفاق فقها گفتهاند چنين فرد بيمارى مجاز است آب بنوشد، اگر مىتواند بعداً قضا كند و اگر نمىتواند براى هر روز فقيرى را اطعام كند (مدّ طعام بدهد) به اين ترتيب روزه او باطل مىشود و بايد به يكى از دو طريق بالا جبران كند.
به عنوان نمونه در عروة الوثقى كه نظرات و حواشى ١٥ تن از بزرگان مراجع و فقيهان معاصر كه به رحمت ايزدى پيوستهاند در آن ثبت است ١٤ نفر به اضافه صاحب عروة الوثقى فتوا به وجوب قضا يا مدّ طعام دادهاند (يا احتياط وجوبى دارند) تنها يك نفر از اين بزرگان روزه او را باطل نمىداند.
دليل بر بطلان روزه اين بيمار عطش، اوّلا اطلاق آيه شريفه «وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الاْبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الاَْسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ» (٢) است كه مفهومش اين است:
هرگونه خوردن و آشاميدن بعد از طلوع فجر با روزه منافات دارد.
و از آن روشنتر اطلاق شبيه تصريح است كه در آيه ١٨٤ سوره بقره آمده است: «وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ»؛ (كسانى كه به واسطه روزه فوقالعاده به زحمت مىافتند و تاب تحمل آن را عادتاً ندارند روزه را افطار كنند و براى هر روز مسكينى را سير مىكنند). اين آيه به روشنى شامل ذوالعطاش (بيمار عطش) نيز مىشود. در روايات متعددى كه در تفسير اين آيه آمده است، تصريح شده كه بيمار عطش و پيران ناتوان مصداق اين آيه شريفه هستند كه نبايد روزه بگيرند و بايد كفاره بدهند.
* * *
٢. روايات متعددى در باب ١٥، از ابواب من يصح منه الصوم (٣)
از كتاب وسائل الشيعه آمده است كه بيمار عطش را اجازه شرب آب و افطار روزه و جبران آن به وسيله كفاره مىدهد. اكنون اين سؤال مطرح است جايى كه چنين بيمارى كه مجاز به نوشيدن آب است روزهاش باطل مىشود و بايد كفاره بدهد كسى كه اين بيمارى را ندارد و در فشار شديد عطش قرار گرفته چگونه مىتواند آب بنوشد و روزهاش صحيح باشد اگر بنابر تسهيل باشد آن بيمار به طريق اولى بايد مجاز به حفظ روزه باشد. (دقت بفرمائيد)
* * *
٣. اما در محل اصلى بحث يعنى در مورد كسى كه به بيمارى عطش مبتلا نيست بلكه بر اثر گرماى شديد هوا يا به هر دليل ديگر چنان تشنه شده كه يا جانش در خطر است يا فوقالعاده در زحمت مىباشد چنين كسى نيز مىتواند به مقدار ضرورت آب بنوشد و در بقيه روز به احترام ماه مبارك رمضان امساك كند ولى روزهاش باطل شده بعدآ در فصل مناسب كه هوا ملايم است روزه را قضا مىكند. دليل آن همان عمومات قرآنى و روايات متعدد باب ١٥ است كه به ذوالعطاش اجازه نوشيدن آب را مىدهد اما روزه او را باطل مىشمرد و كفاره به جاى روزه بايد بدهد زيرا همانگونه كه گفتيم اين روايات به طريق اولى حكم افراد غير بيمار را روشن مىسازد.
* * *
٤. باقى مىماند دو روايتى كه مدرك اصلى بعضى شده است كه در باب ١٦ از ابواب من يصح منه الصوم آمده است يعنى روايت «عمار» و روايت «مفضل بن عمر» كه استدلال به آن بر صحت روزه با جواز نوشيدن آب هنگام عطش شديد شده است اين دو روايت چندين ايراد روشن دارد :
الف) اين دو روايت بر فرض دلالت و صحت سند معرض عنهاى اصحاب است يعنى كسى از فقهاى عامه و خاصه مطابق آن فتوا نداده و مىدانيم طبق قاعده اصولى معروف و مقبول و مشهور فقها هر روايتى كه «همه فقها» يا «مشهور آنها» طبق آن فتوا ندادهاند از درجه اعتبار ساقط است و نمىتوان به آن استدلال كرد.
ب) در روايت اول «عُطاش» آمده كه مربوط به بيماران تشنگى است بنابراين از بحث ما خارج است و اينكه گفته مىشود در كتاب كافى «عطاش» و در كتاب «من لايحضره» به جاى آن «عطش» آمده نتيجهاى ندارد، زيرا هنگام اختلاف نسخ روايت، روايت كافى مقدم است زيرا مضبوط تر و معتبرتر است. (و به فرض كه كار به ابهام و اجمال برسد باز از درجه اعتبار ساقط است).
اما روايت دوم يعنى روايت «مفضل بن عمر» از نظر سند محل گفتگوست زيرا شخص مفضل را هر چند بعضى معتبر مىدانند و توثيق كردهاند ولى استاد مسلم علم رجال يعنى نجاشى كه حرف اول را درباره علم رجال اسناد روايات مىزند درباره او مىگويد : او فاسد المذهب مضطرب الرواية است و قابل اعتنا نمىباشد حتى جايز نيست روايات او را بنويسند و علامه حلى كه مقام علمى او در رجال نيز محرز است با نجاشى در عدم اعتنا به روايات او موافقت كرده است. شيخ طوسى نيز بعد از اشاره به روايات مدح و ذم او مىگويد: اولى عدم اعتماد به اوست. (٤) بنابراين سند روايت مزبور ضعيف و حداقل مشكوك و مورد تأمل است.
ج) فرض كنيم اين دو روايت از نظر سند مقبول و مورد اعتراض اصحاب نباشد ولى دلالتى بر صحت روزه اينگونه اشخاص كه مجبور به نوشيدن آب هستند، ندارد؛ حداكثر مىگويد آنها مجازند آب بنوشند اما زيادهروى نكنند (زيرا احترام ماه مبارك ايجاب مىكند كه در موارد بطلان روزه باقيمانده روزه را امساك كنند).
كجاى اين تعبير دلالت دارد كه روزه آنها صحيح است و اگر سخنى از قضاى روزه در آن به ميان نيامده به دليل آن بوده است كه در نظر همه مسلم بوده با نوشيدن آب هر چند از باب ضرورت روزه به هر حال باطل مىشود و قضا دارد.
والسلام على من اتبع الهدى
منابع:
١. قران کریم
٢. لسان العرب ابن منظور محمد بن مکرم دار صادر بیروت چاپ سوم ١٤١٤ ق.
٣. وسایل الشیعه شیخ حر عاملى محمد بن حسن موسسه ال البیت علیهم السلام قم چاپ اول ١٤٠٩ ق
٤. جامع الرواه و رافع الاشتباهات اردبیلی غروی حایری محمد بن علی بوستان کتاب قم ١٣٩١ش.
سیری در کتاب عرفان اسلامی
(شرحی جامع بر صحیفه سجادیه)
اثر ارزشمند حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
مقولۀ عرفان اسلامی و تبیین ابعاد و زوایای آن در سیر و سلوک عملی، از جمله ظرفیت های عظیم آموزه های شیعی است که از این رهگذر می توان دعاهای نفیس صحیفۀ سجادیه را در اوج مضامین عرفانی تصور نمود.
عرفان اسلامی(شرحی جامع بر صحیفه سجادیه) اثر گرانسنگ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی است که جلد نخست آن در سال جاری برای علاقمندان و شیفتگان به معارف دینی به ویژه عرفان اسلامی به زیور طبع آراسته شده است.
تبیین حقیقت عرفان
در آغاز مولف این کتاب ارزشمند چگونگی حرکت در سیر و سلوک الی الله و حصول به حقیقت عرفان را مطرح کرده است، از این رو این کتاب در پی پاسخ گویی به برخی پرسش های کلیدی در مسألۀ عرفان است، پرسش هایی از قبیل چیستی و کیستی راهنما و استاد در مقولۀ عرفان و پاسخ به چیستی اذکار و ریاضت ها در دایره شرع و عقل که نویسنده محترم به آن پاسخ داده است.
هم چنین تبیین لغوی و اصطلاحی عرفان و معرفت در دایرۀ آیات و روایات و احادیث اسلامی موجبات درخشش عرفان منبعث از آموزه های اسلامی را در قالب عرفان نظری،عرفان عملی و عرفان قلبی و شهودی رادر این اثر پدید آورده است.
مولف گرانقدر این اثر با بهره گیری از آیات و روایات اسلامی و پیوند آن با تولیدات و تحلیل های فکری، شرح و تفسیر همۀ ابعاد و اقسام مرتبط با مقولۀ عرفان را مورد واکاوی قرار داده است که تحقق این مهم به نوبۀ خود موجبات ارتقای توانایی فهم و درک مخاطب از مسألۀ پیچیدۀ عرفان را فراهم کرده است.
بهره گیری از منابع متعدد قرآنی، روایی و ادبی
بی شک آنچه باید بدان توجه داشت شرح و تفسیر ادعیه ها و مناجات های متعدد عرفانی و تلفیق آن با ساحت اشعار عرفانی و تکمیل اضلاع آن با آیات قرآن کریم و تفسیر شریف نمونه است که تأثیرات مسائل موجود در این کتاب بر مخاطب را از سایر آثارمرتبط متمایز کرده است .
توصیفات پی در پی مضامین دعای عرفه و نیز شرح دقیق عرفانی از دعای روح بخش صحیفه سجادیه و توصیف مناجات های مختلف منتسب به امام سجاد(علیه السلام) و نیز دیگر مضامین عرفانی موجود در این اثر هم چون دعای معروف ابوحمزه ثمالی جان و روح مخاطبان این اثر را صیقل داده است.
ترسیم شهود باطنی و مقام بندگی
گفتنی است طرح الزامات و ضرورت های حصول به شهود باطنی و توصیف مقام بندگان خالص که نشان دهندۀ آخرین مرحلۀ تکامل انسان و بالاترین درجۀ ایمان است از جمله شاخصه های درخشان عرفان عملی است که در این کتاب به خوبی مورد توجه قرار گرفته است.
هم چنین راهکار علمای اخلاق اسلامی و بررسی فضایل و رذایل اخلاقی در کتاب و سنت با بهره گیری از سیره و عرفان ائمۀ اطهار(علیهم السلام) و اساتید عرفان در مباحق مختلف عبادی و اعتقادی از جمله ویژگی های بارز این اثر به شمار می آید.
تأکید بر نماز به عنوان اولین گام در سیر و سلوک الی الله و ذکر آداب کامل این فریضه مهم دینی، و بحث و بررسی آن از دریچۀ عرفان نظری و عملی، و تبیین عرفان با بهره گیری از همۀ اجزاء و ابعاد نماز توأم با ذکر برخی آسیب ها و موانع قبولی آن، از جمله نسخه های کامل و جامع سیر و سلوکی است که از ساحت فکری مولف این اثر به مخاطب انتقال می یابد.
در ادامه واکاوی سوره های قرآن در ارتقای سیرو سلوک الهی و تبیین مراحل دقیق سلوک عرفانی با بهره گیری از نص صریح قرآن کریم در نوع خود نسخه های قرآنی است که برای تسهیل سیر و سلوک عرفانی، شیفتگان به تقرب الهی به شدت مورد نیاز است، که ذکر ان در کتاب عرفان اسلامی حاکی از عمق نگرش مولّف این اثر در پاسخگویی به شبهات علاقمندان و تشنگان به معارف اسلامی است.
اهتمام به سبک زندگی اسلامی
لازم به ذکر است در این اثر گزاره های متعددی از دعوت خانواده و زن و فرزند به مولفه های عرفانی مشاهده می شود که نشان می دهد خودسازی مقوله ای عمومی است که باید در فضای اجتماعی و به ویژه بنیان خانواده صورت پذیرد که این مسأله نیز بیانگر نگاه ژرف اندیشانۀ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به بسط و گسترش آموزه های ناب شیعی در سبک زندگی اسلامی است.
تبیین نسخه های قرآنی در عرفان اسلامی
بی شک باید به تلفیق و انضمام آیات قرآن کریم با یکدیگر در موضوعات مختلف اشاره نمود که به عنوان نسخۀ جامع سالکان راه خدا مورد تأکید نویسندۀ این اثر گرانسنگ قرار گرفته است، مفاهیمی از قبیل«فردوس»، «صاحبان فوز عظیم»،«توجه و یادخدا»،«توصیف صاحبان نفس مطمئنه» و تبیین شهودهای حسی از جمله کلید واژه های اصلی در نسخه های قرآن در سیرو سلوک الهی است که به عنوان نقشۀ راه می تواند سالکان الهی را به سر منزل مقصود رهنمون سازد.
عرفان اسلامی و تأکید بر لزوم صیانت از عقل و شرع
هم چنین آموزه های عرفانی و سیرو سلوک در سنت معصومین(علیهم السلام) و شرح و تفسیر دقیق از این مقوله با بررسی احادیث عرفانی امکان پذیر است لذا تدقیق در احادیث و روایات و تفسیر بیانات نورانی حضرت علی (علیه السلام) در نهج البلاغه حاکی از اهمیت رجوع سالکان الهی به سرچشمۀ اصلی سیرو سلوک الی الله است که در کتاب عرفان اسلامی به عینه مورد اهتمام مولّف گرانقدر این کتاب قرار گرفته است.
بدیهی است حساسیت و اهمیت عرفان اسلامی منبعث از آیات قرآن و روایت معتبر و هماهنگی کامل آن با عمومات کتاب و سنت از جمله ضروریات ورود به اینگونه مباحث است، لذا آموزه های انحرافی از قبیل تصوف و نیز اقدامات التقاطی در این زمینه می تواند تبعات و پیامدهای غیر قابل جبران به همراه داشته باشد.
تشریح روش شناسی عرفانی عرفای اسلامی
از این رو روش شناسی استوانه های عرفانی در آموزه های شیعی و تبیین اسباب و راهکارهای پیمودن این راه از جمله ویژگی های مثبت و ارزشمند در کتاب عرفان اسلامی است.
بنابراین در این اثر می توان اسلوب شناسی علامه بحرالعلوم از علمای بزرگ شیعه، ابن سینا فیلسوف معروف،مرحوم میرزا جواد آقای ملکی تبریزی و مرحوم علامه مصطفوی..را شاهد بود که نشان می دهد می توان در مسائل عرفانی از اساتید مبرز عرفان بهره جست و از رفتار و سکنات و آداب عرفانی با هدف لقاء الله و در چارچوب حدود عقل و شرع و منطبق با کتاب و سنت استفاده نمود، در غیر این صورت سلسه های صوفیان و مدعیان دروغین عرفان و سیرو سلوک، عنان کار را بر دست خواهند گرفت، که چالش های دوری از عقل و شرع را می توان در کلمات شرک آلود(شطحیات) هم چون«اناالحق» در قالب اومانیسم اسلامی جستجو نمود.
گفتنی است کتاب فاخر عرفان اسلامی در واقع تبیین کامل شاخصه های انحراف و گمراهی در عرفان های کاذب از قبیل عقل ستیزی، خرافه گرایی، تفسیر به رأی و نیز شرح خطاهای محیی الدین ابن عربی،ابوالفتوح احمدبن محمدالغزالی در تحریف مفاهیم و تفسیر آیات قرآن کریم را در خود جای داده است.
لزوم رعایت آداب عرفانی
باید اذعان نمود ضرورت های رعایت آداب و مناسک عرفانی از قبیل سکوت بدون افراط و تفریط در آن، عبادت پروردگار به ویژه کم خواری و روزه داری ، شب زنده داری ، کناره گیری ممدوح از غوغاها و دوام یاد خداوند و اهمیت ذکر پروردگار در قرآن و احادیث اسلامی به عنوان مسأله ای مهم در تقرب الی الله مطرح است که در قاموس فکری نویسنده محترم این اثر به خوبی بر آن تصریح شده است.
کتاب عرفان اسلامی، تأمل در مفهوم و ماهیت ذکر خداوند و تبیین حقیقت ذکر و راه وصول به آن و نیز آثار ذکر با استناد به آیات قران کریم و روایات معتبر به عنوان یکی از شاخصه های مقوم عرفان و سلوک الی الله را در خود جای داده است.
آموزه های قرآنی و روایی چراغ راه سالکان الی الله
هم چنین از منظر مولّف گرانقدر این اثر فاخر استفاده از استاد و راهنما در مسیر عرفان اسلامی ناظر به مقولۀ تعلیم، ارشاد و راهنمایی است نه تربیت و پرورش، لیکن وجود استاد در این امر راه را کوتاه تر و مطمئن تر خواهد ساخت، لذا هیچ دلیلی بر لزوم این مسأله وجود ندارد بلکه دربیان نویسندۀ این اثر فاخر، سیرۀ اصحاب ائمه(علیهم السلام) و علمای بزرگ شیعه بر محور پیروی از برنامه های قرانی و آموزه های روایی منحصر شده است.
تأملی بر مسألۀ کشف، شهود و رؤیای صادقه
مسأله کشف و شهود و رؤیای صادقه و واکاوی این مسائل در قران کریم و روایات اسلامی و انضمام آن با مکاشفات انبیای الهی و حتی مکاشفات غیر معصومین از جمله صالحان ، پاکان وعرفای بزرگ اسلامی، با استفاده ازآیات و روایات و اسناد مهم تاریخی از جمله رویکردهای بی نظیردر این کتاب است که بدان پرداخته شده است.
لذا رؤیای صادقه به عنوان یکی از شاخصه های مکاشفه در تاریخ انبیای الهی مورد توجه قرار گرفته است، در کنار این مسأله باید به رؤیای صادقه افراد عادی و رؤیای غیر صادقه و طرق شناخت و تفکیک این رؤیاها از یکدیگر اشاره نمود که مورد نقد و بررسی صاحب اثر واقع شده است.
از این رو لزوم تمایز میان رؤیای صادقه و کاذبه و چیستی حجیت خواب و پیام رسانی برخی خواب ها از آینده و لو پیام غیر قطعی از جمله آثار و نتایج مباحث مطروحه و تبیین دقیق مسألۀ کرامات و لزوم عبور عرفا از مسائلی از قبیل کشف و شهود و کرامات مورد تأکید نویسنده گرانقدر این اثر ارزشمند عرفانی واقع شده است.
مسألۀ وحدت وجود
بدیهی است چیستی مسألۀ وحدت وجود و ترسیم برخی آسیب های موجود در میان جمعی از فلاسفه و عرفا،از جمله مسائل مهم و کلیدی در کتاب عرفان اسلامی است که از منظر مولف این اثر وحدت وجود در مجموع به مراتب تشکیکی پذیرفتن وحدت حقیقی وجود هم چون نور که شامل آفتاب و یک شمع ضعیف می گردد و مورد قبول جمعی از فلاسفه اسلامی است اطلاق می گردد.
روشنگری نسبت به عرفان های کاذب و فرقه های نوظهور
نباید فراموش نمود اهتمام حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به تبیین مسألۀ عرفان های کاذب و ادیان و فرق نوظهور و روشنگری معظم له از ماهیت پلید بسیاری از گروه های مروج اینگونه عرفان ها و نیز رمز یابی از دست های حامیان پشت پردۀ این گروه ها و و روشنگری از عوامل سیاسی موجود در پیدایش اینگونه عرفان ها از جمله رویکردهای ارزشمند در این اثر عرفانی است .
لذا از جمله ویژگی های بارز این اثر ارزشمند می توان به روشنگری نسبت به ماهیت بی قیدو شرط مروجان عرفان های کاذب و صوفیان وتفکیک میان ریاضت های مشروع و نامشروع اشاره نمود، لذا ریاضت های نامشروع صوفیان و ذکر انحرافات موجود در برخی ادیان توحیدی همچون مسیحیت و رهبانیت معمول در این دین توحیدی و پرهیز کشیشان ازدواج در این اثر برجسته است.
افشاگری از جهات مشترک فرقه های نوظهور و عرفان های کاذب و تحلیل و بررسی دقیق مهمترین آن فرقه ها هم چون فرقه«اوشو»، «پائولوکوئلیو»، عرفان کاذب حلقه، پایه های عرفان حلقه و شعور کیهانی همه و همه حاکی از اهتمام معظم له به افشای عمق تفکرات انحرافی و التقاطی این گونه فرقه ها است که ماهیت پلید و هنجار شکنانه آن با چاشنی اباحه گری و عبور از خطوط قرمز اخلاقی و اجتماعی به خوبی در این اثر به ثبت رسیده است.
تردیدی نیست که انطباق دستاوردهای علمی و پژوهشی مولّف این کتاب با مسائل و مشکلات مبتلابه جامعه موجب شده است مبانی انحرافی عرفان حلقه و شعور کیهانی در اولویت پاسخ گویی تفصیلی مورد توجه مولف کتاب قرار گیرد، لذا مبانی توحید در عرفان حلقه، شیطان و شیطان شناسی و شیطان پرستی در آن و سخنان شرک آلود پایه گذار عرفان حلقه به تفصیل در این اثر مورد واکاوی قرار گرفته است.
بدین ترتیب روشنگری نسبت به خطاهای آشکار در معادشناسی در عرفان حلقه از قبیل تمایل به عقیده تناسخ، انکار معاد جسمانی و تحریف آشکار نسبت به مفهوم ذاتی جهنم و بهشت در عرفان حلقه، به خوبی مورد واکاوی قرار گرفته است.
تحلیل و بررسی عرفان های کاذب هندی از قبیل فرقه«یوگا،ناندا»، عرفان«دالایی لاما» و نیز ترسیم چشم انداز باطل برخی عرفان های سرخپوستی(کارلوس کاستاندا) و تلفیق این گونه عرفان های کاذب با مقولۀ سحر و جادو با توهم کسب معرفت،شیوع استفاده از روان گردان و تمرکز بر دیدن به عنوان تنها راه کسب معرفت!، بیانگر تسلط و اشراف کامل صاحب این اثر نسبت به ماهیت واقعی عرفان های کاذب است.
لازم به ذکر است کتاب عرفان اسلامی نقد و بررسی تصوف و عرفان های کاذب مرتبط با گرایش های صوفی گری و اصول و عقاید صوفیه را به تفصیل در خود جای داده است، بدین نحو که مولف کتاب، اباحه گری،شیوع انحرافات عدیدۀ جنسی ، استفاده مکرر از مواد مخدر ، نفی عقل و استدلال عقلی، فریب پیروان عرفان های کاذب در قالب موهومات پنداری هم چون انرژی های درون ذاتی یا کیهانی ، پذیرش همۀ مذاهب(پلورالیسم دینی)، وابستگی شدید سران عرفان های کاذب به قدرت های استکباری به ویژه آمریکا، الحاد و کفر،شیوع رویکرد التقاطی،سکولاریسم و هضم در متن قدرت های مستکبر را از جمله جهات مشترک عرفان های کاذب برشمرده است.
تبیین حقیقت عرفان نظری و عرفان عملی در آموزه های عرفانی صحیفۀ سجادیه
در بخش های پایانی این اثر ارزشمند و بی نظیر مولف اثر با ارائه حقیقت عرفان نظری و عرفان عملی راستین در آموزه های عرفانی صحیفه سجادیه، مخاطب خود را به سوی مولفه های موثر از قبیل رابطه میان اخلاق و عرفان فرا می خواند و در ادامه شناخت شناسی صحیفۀ امام سجاد (علیه السلام) را به عنوان گنیجنۀ کامل عرفانی و نیز سیرۀ عملی و عبادی آن حضرت را به مخاطب خود گوشزد می کند و بهره گیری از فرصت فکری و اجتهادی از طریق اشاعه انواع معارف اسلامی از قبیل تفسیر،حدیث و فقه را به عنوان مواجهه امام سجاد(علیه السلام) با تهاجم فرهنگی در آن عصر و زمانه مورد توجه قرار می دهد.
بررسی سندی صحیفۀ سجادیه
پس از پایان مباحث محتوایی این اثر ارزشمند، نویسندۀ این اثر، بررسی سندی صحیفه سجادیه و اذعان به اعتبار بالای سندی آن گنجینه به جای مانده از سیدالساجدین امام زین العابدین(علیه السلام) را مورد اشاره قرار می دهد، که در کنار این مسأله از آنجا که بسیاری از علما و فقهای بزرگ در مسائل فقهی خود به مضامین ارزشمند صحیفه سجادیه استناد نموده اند و شروح متعدد بر آن نگاشته اند لذا می توان به اعتبار والای صحیفۀ سجادیه رهنمون گردید.
کتاب شناسی و ترسیم فضای تاریخی کلام امام سجاد(علیه السلام)
از این رو کتاب شناسی شروح مرتبط با صحیفۀ سجادیه به ویژه کتاب نفیس ریاض السالکین به عنوان معروف ترین شرح صحیفۀ سجادیه، هر آن مخاطب را بیش از پیش به اعتبار علمی و سندی گنجینۀ به جای مانده از امام سجاد(علیه السلام) واقف می کند.
واکاوی عمق و اعتبار محتوایی صحیفه سجادیه در کتاب عرفان اسلامی و التزام به سیاق شناسی فضای زمان ورود دعا در کلام نورانی امام زین العابدین(علیه السلام) چشم انداز مهم فضای تاریخی آن حضرت را برای مخاطب مکشوف کرده است.
اهمیت و جایگاه دعا در فرهنگ اسلامی
در خاتمه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، مولّف این اثر فاخر جایگاه و اهمیت و آثار و برکات دعا در فرهنگ اسلامی را به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داده و آداب و شرایط انجام این فریضه مهم و دیگر مسائل مرتبط با امر دعا را برای مخاطب به نحو روان و کاربردی مورد توجه قرار داده است.
شبکه جهاني ولايت
شبکه ولایت به عنوان "دانشگاه معارفی اهل بیت" توانسته است بین بینندگان و نخبگان شیعه و سنی در داخل و خارج از کشور از جایگاه خوبی برخوردار شود. تماسهای و پیامک های بینندگان، بیانگر جذب انبوه مخاطبین و تشنگان ندای اسلام و فرهنگ اهل بیت (علیهم السلام) است.
رویکردهای شبکه ولایت:
١. ایجاد مودت هر چه بیشتر بین مسلمانان
٢. همگرایی جهانی برای وحدت جهان اسلام با پاسخگویی به شبهات تفرقه افکنانه شبکه های وهابی
٣. شکستن مارپیچ سکوت شبکه های ضد شیعی
پخش «شبکه جهانی ولایت» بر روی چند ماهواره، حوزه دسترسی گسترده ای از بینندگان فارسی زبان کشورهای مختلف جهان را فراهم ساخته است.
فرکانس های شبکه جهانی ولایت:
١. هاتبرد
HotBird Freq: 10949 Vertical Symbol Rate 27500 - BC : ¾
٢. نایل ست
NileSat Freq: 10727 Horzintal Symbol Rate 27500 - BC :56
٣.گالکسی
Galexy19 Freq: 11836 Vertical Symbol Rate 20765 - BC:¾
٤. اوپتوس
D2 Optus D2 Freq: 12581 Horzintal Symbol Rate 22500 - BC: ¾
پخش اینترنتی و تلفن همراه شبکه جهانی ولایت:
شبکه جهانی ولايت برای بینندگانی که امكان استفاده و دریافت شبکه از ماهواره را ندارند، امکان "پخش زنده اینترنتی" كه قابليت دريافت از طريق تلفن همراه را دارد فراهم كرده است.
پخش زنده اینترنتی شبکه ولایت:
www.velayattv.com
که روی تلفن همراه با نصب نسخه اندروید"همراه ولایت" نیز قابل دریافت است.
شورای سیاستگزاری شبکه ولایت و الولایه
در راستای تعیین سیاست های کلی و تهیه سند راهبردی شبکه جهانی ولایت، شورای سیاستگزاری با حضور اعضای حقیقی و حقوقی در سال ١٣٩٢ و با ریاست عالیه مرجع عالیقدر؛ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازیدامت برکاته تشکیل گردید.
اعضاء شورای سیاستگزاری شبکه جهانی ولایت بدین شرح اند: حضرت آيت ا... العظمي مكارم شيرازي (دامت برکاته)؛ ریاست عالی شبكه، آيت الله سيدمحمد حسيني قزويني؛ رئیس شبکه، آيت الله عليرضا اعرافي؛ رئيس جامعه المصطفي العالميه (ص)، دبير شورا، آيت الله سيدهاشم حسيني بوشهري؛ مدير حوزه هاي علميه، آيت الله نجم الدين طبسي؛ عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم، مديرگروه مهدويت، حجت الاسلام و المسلمين سيدحسن رباني؛ رئيس مركز خدمات حوزه هاي علميه، حجت الاسلام دكتراحمد مبلغي؛ رئيس مركز تحقيقات مجلس شوراي اسلامي، حجت الاسلام دكتر محمد حسن زماني؛ معاون بين الملل حوزه هاي علميه، حجت الاسلام و المسلمين حميد ملكي؛ مدير مركز تخصصي تفسير حوزه علميه قم، حجت الاسلام دكتر محمدعلی رضايي اصفهاني؛ مدیر مدرسه عالی قرآن و حدیث مجنمع آموزش عالی امام خمینی.
هدایت علمی شبکه جهانی ولایت در قالب ١٢ گروه علمی و برنامه ساز می باشد که این گروه ها در کنار"شورای عالی سیاستگزاری" پشتوانه علمی و اجرایی شبکه می باشند.
شب قدر، شبی برای همه جهانیان
پرسش : آیا شب قدر در تمام جهان یک شب است؟
در دین اسلام درباره ی اهمیت و عظمت «شب قدر» مطالب زیادی وارد شده و از طرف پیشوایان دینی برای این شب که بنا به قول مشهور یکی از شبهای نوزدهم یا بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه رمضان است عبادتها و دستورات خاصی به ما رسیده است. به نظر مى رسد که «شب قدر» در تمام سال بیش از یک شب نیست ولى از طرفى مى دانیم که به جهت تفاوت افق، ماه رمضان در بعضى از کشورها یکى دو روز زودتر و در بعضى دیرتر آغاز مى شود، روى این حساب «شب قدر» این نقاط هم یکى دو شب با هم اختلاف پیدا مى کنند و بدین ترتیب براى نقاط مختلف، شب قدرهاى متعدّدى به وجود مى آید. این وضع، با یکى بودن شب قدر در تمام سال و این که فرشتگان در این شب مخصوص، با رحمت الهى فرود مى آیند و یا این که شب قدر اختصاصى به زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و محیط مکّه داشت و در زمان هاى بعد شب قدر وجود ندارد، چگونه مى سازد؟
پاسخ اجمالی: منظور از یکى بودن شب قدر در تمام سال این نیست که براى تمام نقاط مختلف روى زمین در هر سال، شب واحد و مشترکى، شب قدر باشد؛ زیرا زمین کروى است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکى و نیمکره دیگر آن در روشنایى قرار دارد و به این ترتیب اصلا امکان ندارد که در ساعت هاى معیّن و مشترکى در سراسر زمین شب باشد؛ بلکه منظور این است که براى اهالى هر نقطه اى بر حسب افق خاصّ آن نقطه و سال قمرى خودشان، تنها یک شب قدر وجود دارد.
پاسخ تفصیلی: از نظر مدارک و دلایل دینى مسلّم است که «شب قدر» اختصاص به زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و محیط حجاز نداشته و در همه زمان ها و براى همه نقاط مختلف «شب قدر» با همه عظمت و اهمّیّتش وجود دارد و این مطلب جاى بحث و گفتگو ندارد.
ایراد مذکور از این تصوّر پیش آمده که منظور از یکى بودن شب قدر در تمام سال این است که براى تمام نقاط مختلف روى زمین در هر سال، شب واحد و مشترکى، شب قدر معیّن شده بطورى که این شب در ساعت معیّنى در سراسر کره زمین آغاز و در ساعت معیّنى هم پایان مى پذیرد!
در حالى که این تصوّر اشتباه است، چون مى دانیم زمین کروى است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکى و نیمکره دیگر آن در روشنایى قرار دارد و به این ترتیب اصلا امکان ندارد که در ساعت هاى معیّن و مشترکى در سراسر زمین شب باشد. منظور از این «شب قدر» در سراسر سال یک شب است، این است که براى اهالى هر نقطه اى بر حسب سال قمرى خودشان، تنها یک «شب قدر» وجود دارد.
توضیح این که: اهالى هر نقطه، سال قمرى خود را بر حسب افق خاصّ آن نقطه از اوّل ماه محرّم آغاز مى کنند و پس از گذشتن چند ماه قمرى، ماه رمضان همان نقطه هم برحسب افق خاصّ آن جا آغاز مى شود و در این ماه، شب نوزدهم یا بیست و یکم و یا بیست و سوّم براى اهالى آن نقطه «شب قدر» است.
این مطلب که اهالى هر نقطه، ایّام و اوقات مقدّس خود را باید با افق خاصّ آن نقطه تعیین کنند اختصاص به شب قدر نداشته، در سایر روزها و اوقات مقدّس اسلامى هم همین حساب وجود دارد؛ مثلا روز عید فطرو قربان در اسلام روزهاى مقدّسى است و براى آنها عبادت ها و دستورهاى خاصّى وارد شده و هر کدام از این اعیاد هم در تمام سال بیش از یک روز نیست؛ این روز واحد را در کشورهاى مختلف اسلامى با تفاوت افقى که دارند با مراجعه به افق خاصّ هر کشور تعیین مى گردد و به این جهت در بسیارى اوقات - مثلا عید قربان در کشور سعودى - یک روز زودتر از ایران و بعضى از کشورهاى دیگر آغاز مى شود.
باید توجّه داشت که این حساب درباره «شب قدر» با مطالبى مانند این که فرشتگان در این شب نازل مى شوند منافاتى ندارد، زیرا تمام این جریان ها که حکایت از توسعه حرمت خاصّ الهى در این شب مى کند، براى اهالى هر نقطه اى در شب قدر خاصّ آن نقطه صورت مى گیرد.(١)
تعیین شب قدر
پرسش : شب قدر کدام شب است؟
پاسخ اجمالی: با توجه به نزول قرآن در ماه رمضان، شب قدر که شب نزول قرآن است یکی از شب های این ماه می باشد. شبهای اول، هفدهم، نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم، بیست و هفتم و بیست و نهم احتمال داده شده، اما مشهور در روایات اهل بیت(علیهم السلام) این است که در دهه آخر ماه رمضان و شب بیست و یکم یا بیست و سوم است. روایات اهل سنت هم بیشتر روى شب بیست و هفتم دور مى زند. در روایتی که می تواند جمع بین روایات باشد، آمده: تقدیر مقدرات در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است.
پاسخ تفصیلی: در این که «لیله القدر» در ماه «رمضان» است تردیدى نیست؛ چرا که جمع میان آیات قرآن، همین معنى را اقتضا مى کند. از یکسو مى گوید: «قرآن در ماه رمضان نازل شده»(٢) و از سوى دیگر مى فرماید: «در شب قدر نازل گردیده».(٣)
ولى در این که کدام شب از شب هاى ماه رمضان است؟ گفتگو بسیار است، و در این زمینه تفسیرهاى زیادى شده؛ از جمله: شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم، و شب بیست و نهم. اما مشهور و معروف در روایات این است که در دهه آخر ماه رمضان و شب بیست و یکم یا بیست و سوم است؛ لذا در روایتى مى خوانیم: در دهه آخر ماه مبارک، پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) تمام شب ها را احیا مى داشت و مشغول عبادت بود. و در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «شب قدر، شب بیست و یکم یا بیست و سوم است». حتى هنگامى که راوى اصرار کرد کدامیک از این دو شب است و پرسید: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدامیک را انتخاب نمایم؟! امام(علیه السلام) تعیین نفرمود، و افزود: «مَا اَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ»؛ (چه آسان است دو شب براى آنچه مى خواهى).(٤)
ولى در روایات متعددى که از طرق اهل بیت(علیهم السلام) رسیده است، بیشتر روى «شب بیست و سوم» تکیه شده، در حالى که روایات اهل سنتبیشتر روى «شب بیست و هفتم» دور مى زند.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده که فرمود: «اَلتَّقْدِیْرُ فِى لَیْلَهِ الْقَدْرِ تِسْعَهُ عَشَرَ، وَ الاِبْرامُ فِى لَیْلَهِ اِحْدى وَ عِشْرِیْنَ وَ الاِمْضاءُ فِى لَیْلَهِ ثَلاثُ وَ عِشْرِیْنَ»؛ (تقدیر مقدرات در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است).(٥) و به این ترتیب بین روایات جمع مى شود.
ولى به هر حال هاله اى از ابهام شب قدر را [به خاطر جهتى که به آن اشاره مى شود] فرا گرفته است.
بسیارى معتقدند مخفى بودن شب قدر در میان شب هاى سال، یا در میان شب هاى ماه مبارک رمضان، براى این است که مردم به همه این شب ها اهمیت دهند؛ همان گونه که خداوند:
رضاى خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده تا مردم به همه طاعات روى آورند.
غضبش را در میان معاصى پنهان کرده، تا از همه بپرهیزند.
دوستانش را در میان مردم مخفى کرده، تا همه را احترام کنند.
اجابت را در میان دعاها پنهان کرده، تا به همه دعاها رو آورند.
اسم اعظم را در میان اسمایش مخفى ساخته، تا همه را بزرگ دارند.
و وقت مرگ را مخفى ساخته، تا در همه حال آماده باشند. و این، فلسفه مناسبى به نظر مى رسد.(٦)
علت نام گذارى شب قدر
پرسش : چرا شب قدر را شب قدر مى گویند؟
پاسخ اجمالی: علت نام گذاری شب قدر این است که: همه مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مى شود. یا این شب داراى شرافت عظیمى است. یا قرآن در این شب با تمام منزلتش بر رسول والا قدر و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل شد. یا شبى است که مقدر شده قرآن در آن نازل شود. یا کسى که آن شب را احیا بدارد صاحب قدر و مقام مى شود و یا در آن شب، آن قدر فرشتگان نازل مى شوند که عرصه زمین بر آنها تنگ مى شود؛ چون تقدیر به معنى تنگ گرفتن نیز آمده. جمع میان آنها هم ممکن است؛ اما وجه اول با روایات هماهنگ و از همه مناسب تر است.
پاسخ تفصیلی: در اینکه چرا شب قدر، شب قدر نامیده شد سخن بسیار است از جمله اینکه:
١ ـ شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مى شود. شاهد این معنى در آیات ٣ و ٤ سوره«دخان» است که مى فرماید: «اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَه مُبارَکَه اِنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْر حَکیم»؛ (ما این کتاب مبین را در شبى پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده ایم * در آن شب که هر امرى بر طبق حکمتخداوند تنظیم و تعیین مى گردد). این بیان، هماهنگ با روایات متعددى است که مى گوید: در آن شب مقدرات یک سال انسان ها تعیین مى گردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر در آن لیله مبارکه تفریق و تبیین مى شود. البته این امر هیچ گونه تضادى با آزادى اراده انسان و مساله اختیار ندارد؛ چرا که تقدیر الهى به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگى ها و لیاقت هاى افراد و میزان ایمان، تقوا، پاکى نیت و اعمال آنها است. یعنى براى هر کس آن مقدر مى کنند که لایق آن است، یا به تعبیر دیگر زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده، و این نه تنها منافاتى با اختیار ندارد که تاکیدى بر آن است.
٢ ـ بعضى نیز گفته اند: آن شب را از این جهت شب قدر نامیده اند که داراى قدر و شرافت عظیمى است. نظیر آنچه در آیه٧٤ سوره«حج» آمده است: «ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ»؛ (آنها قدر خداوند را نشناختند).
٣ ـ گاه نیز گفته اند: به خاطر آن است که قرآنبا تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید.
٤ ـ یا این که شبى است که مقدر شده قرآندر آن نازل گردد.
٥ ـ یا این که کسى که آن شب را احیا بدارد صاحب قدر و مقام و منزلت مى شود.
٦ ـ یا این که در آن شب، آن قدر فرشتگان نازل مى شوند که عرصه زمین بر آنها تنگ مى شود ـ چون تقدیر به معنى تنگ گرفتن نیز آمده است ـ مانند: «وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُه».(٧)
جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده «لیله القدر» کاملاً ممکن است، هر چند تفسیراول از همه مناسب تر و معروف تر است.(٨)
پی نوشت:
١. گرد آوري از کتاب: پاسخ به پرسش های مذهبی، آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع)، چاپ دوم، ص ٥٠٠.
٢. سوره بقره، آیه ١٨٥.
٣. سوره قدر، آیه ١.
٤. «نور الثقلين»، ج ٥، ص ٦٢٥، حديث ٥٨.
٥. «نور الثقلين»، ج ٥، ص ٦٢٦، حديث ٦٢.
٦. گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دارالکتب الإسلامیه، چاپ سی و ششم، ج ٢٧، ص ٢١١ - ٢١٣.
٧. سوره طلاق، آیه ٧.
٨. گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دارالکتب الإسلامیه، چاپ سی و ششم، ج ٢٧، ص ٢١٠.
احکام شرعی
رويت هلال: در شهرهايى كه از نظر افق با آن شهر هم افق، يا قريبالافق باشد، حجّت است. همچنين اگر در مناطق شرقى ديده شود براى مناطق غربى حجّت است.
تشخيص ضرر براى روزه: هر كه مىداند روزه براى او ضرر دارد بايد روزه را ترك كند و اگر روزه بگيرد صحيح نيست. همچنين اگر يقين ندارد امّا احتمال قابل توجّهى مى دهد كه روزه براى او ضرر دارد؛ خواه اين احتمال از تجربه شخصى حاصل شده باشد يا از گفته طبيب.
افطار بدون ضرورت شرعى: تنها راه افطار در چنين مواردى اين است كه قبل از ظهر به مقدار مسافت شرعى (21/5 كيلومتر) از شهر خارج شده و در آنجا افطار كند و برگردد.
تشنگى شديد: اگر روزه دار چندان تشنه شود كه طاقت تحمّل آن را نداشته و يا ترس بيمارى و تلف داشته باشد مى تواند به اندازه ضرورت آب بنوشد، ولى روزه او باطل مى شود و اگر ماه رمضان باشد بايد بقيّه روز را امساك كند و بعدآ روزه را قضا كند.
قضا و كفّاره روزه زن باردار و شيرده: اگر روزه براى مادر ضرر داشته باشد و تا ماه رمضان سال بعد نتواند قضا كند قضا ندارد، ولى بايد براى هر روز فقيرى را سير كند. امّا اگر براى بچّه ضرر داشته باشد هم قضا دارد و هم كفّاره (سير كردن يك فقير براى هر روز).
كسى كه نماز يا روزه قضا دارد: كسى كه روزه قضا دارد مى تواند روزه استيجارى بگيرد امّا نمى تواند روزه مستحبّى بگيرد و نذر روزه او صحيح نيست. ولى اگر نماز قضا دارد مى تواند نماز مستحبّى يا استيجارى بخواند.
روزه بيمار و قضاى آن: هرگاه بر اثر عذر شرعى نتواند روزه بگيرد و همان عذر يا عذر شرعى ديگر كه بلافاصله پس از آن عذر حاصل شده تا ماه رمضان سال بعد ادامه داشته باشد قضا ندارد، ولى بايد براى هر روز فقيرى را سير كند. و اگر عذرش برطرف شود فقط قضاى آن را به جا آورد و چنانچه تا ماه رمضان سال بعد قضاى آن را بجا نياورد هم قضا دارد و هم سير كردن فقير لازم است.
جنابت روزه دار: اگر روزه دار با خود كارى كند كه منى از او بيرون آيد روزه اش باطل مى شود، امّا اگر بى اختيار در حال خواب يا بيدارى بيرون آيد روزه باطل نمى شود.
ملاعبه: اگر روزه دار بدون قصد بيرون آمدن منى، مثلاً با همسر خود بازى كند، در صورتى كه عادت نداشته باشد كه به اين مقدار بازى وشوخى منى از او خارج شود، ولى اتّفاقاً منى بيرون آيد روزه اش صحيح است.
مسواك زدن روزه دار: مسواك كردن در حال روزه مانعى ندارد. ولى اگر رطوبت پيدا كند و مسواك را بيرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در آب دهان مستهلك نشود، جايز نيست و چنانچه با خمير دندان مسواك كند بايد دهان را بعد از آن كاملاً بشويد.
تزريق آمپول و سرم در حال روزه: تمام انواع آمپول هاى دارويى يا تقويتى كه به صورت عضلانى تزريق مى شوند ونيز تزريق عضلانى واكسن اشكالى ندارد ولى تزريق آمپول و سرم هاى وريدى (كه در رگ تزريق مى شوند) جايز نيست.
سخن گفتن با نامحرم در حال روزه: چنانچه گفتوگو با نامحرم از حدّ سخنان عادى فراتر رود و مفسده داشته باشد جايز نيست.
عدم توانايى بر پرداخت كفّاره عمد: كسى كه قادر بر پرداخت كفّاره عمد نيست هر چند «مُد» كه مىتواند به فقرا اطعام كند و اگر نتواند بايد هجده روز روزه بگيرد و اگر نتواند هر چند روز كه مى تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار كند و همين اندازه كه در قلب بگويد «استغفرالله» كافى است و واجب نيست بعداً كه قدرت پيدا كرد كفّاره بپردازد.
فطره ميهمان يك شبه : فطره ميهمان بر عهده صاحبخانه نيست، مگر اينكه براى چند شب ميهمان او باشد به طورى كه نان خور او محسوب شود.
مصرف زكات فطره: احتياط واجب آن است كه زكات فطره فقط صرف فقرا و نيازمندان شود و هزينه كردن در موارد ديگر اشكال دارد.
پی نوشت: