پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

شرط تبدیل به احسن در هنگام وقف [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : دو باب منزل در منطقه ای قدیمی و رو به خرابی بر مجموعه ای به صورت رسمی وقف شده که از جمله شروط در آن وقف نامه تبدیل به احسن را محفوظ دانسته که در صورت صلاح دید متولی، مکان دیگری با نام همان واقف و همان شرایط وقف تهیه گردد، حال نظر مبارک آن مرجع بزرگوار را در این زمینه خواهانیم.
پاسخ : شرط تبدیل به احسن درست نیست و موقوفه را تنها زمانی می توان فروخت و تبدیل به احسن کرد که از انتفاع افتاده باشد یا بسیار کم بهره شده باشد.

تبديل اجناس موقوفه [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : تبدیل اجناس موقوفه به جهت یک دست نبودن یا در آینده مورد استفاده نمی باشد آیا جایز است؟
پاسخ : در صورتى كه قابل استفاده نباشد، و يا ادامه استفاده از آن سبب شود كه در آينده نزديك قابل استفاده نباشد، و يا بر اثر يك دست نبودن منظره ناخوشايندى داشته باشد، تبديل آن به اجناس مشابه مورد نياز جايز است.

خرید و فروش قبرهاى موقوفه [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : خرید و فروش قبر هایی که موقوفه هستند چه حکمی دارد؟
پاسخ : فروش قبر در قبرستان‌هاى موقوفه جايز نيست، امّا متولّى قبرستان مى‌تواند مبلغ مختصرى بابت هزينه‌هاى نگهدارى و خدماتى كه در قبرستان به زوّار قبور ارائه مى‌كند از اولياى ميّت بگيرد. و در صورتى كه زمين آنجا وقف قبرستان نشده باشد، بلكه وقف بر امامزاده باشد، گرفتن وجه به نفع امامزاده مانعى ندارد و در هر حال انصاف را بايد رعايت كرد.

اولویت خرید جنس مشابه در صورت جواز فروش موقوفه [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : در مواردى که شرعاً مجاز به فروش اشیاى وقف شده یا تملیک شده هستیم، آیا مى توانیم با پول آن چیز دیگرى که مورد احتیاج مسجد است خریدارى کنیم یا بایستى صرف خرید همان شىء و مشابه آن بشود؟
پاسخ : خرید مشابه در صورت نیاز مقدم است.

تبدیل وسائل غیر قابل استفاده موقوفه به قابل استفاده [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : اشیایى مانند ظروف قدیمى که فعلا استعمال آن معمول نیست وقف مسجد شده است، آیا مى توان این گونه ظروف را به جهت این که فعلا استعمال آن مرسوم نیست فروخت و با پول آن مشابه آن ظروف یا اشیاى دیگرى جهت مسجد خریدارى کرد؟
پاسخ : اگر فعلا قابل استفاده نیست، مى توان آن را تبدیل به ظروف مشابه کرد و اگر مسجد به ظروف نیاز ندارد در سایر حوایج مسجد مصرف گردد.

تعویض فرش های وقفی [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : فرش هایى جهت مسجد خریدارى یا وقف شده و فعلا قابل استفاده هست ولى چون این فرشها با هم هماهنگ نیست و هرکدام شکل خاصّى دارد، آیا مى توان این گونه فرشها را فروخت و به جاى آنها فرشهاى هماهنگ و یکنواخت و زیباتر خریدارى کرد؟
پاسخ : در صورتى كه قابل استفاده نباشد، و يا ادامه استفاده از آن سبب شود كه در آينده نزديك قابل استفاده نباشد، و يا بر اثر يك دست نبودن منظره ناخوشايندى داشته باشد، تبديل آن به اجناس مشابه مورد نياز جايز است.

تعویض زمین موقوفه با زمینی که نافع تر است [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : زمینى وقف بر اولاد ذکور است، آیا موقوفٌ علیهم مى توانند آن زمین موقوفه را با زمین دیگرى که ملکى است معاوضه نمایند چون که این زمین نافع تر و امکان استفاده و بهره بردارى از آن براى موقوفٌ علیهم بیشتر است؟
پاسخ : درفرض بالا تبدیل جایز نیست و اگر معامله کنند معامله باطل خواهد بود مگر در مواردى که موقوفه از انتفاع ساقط شود و به درد موقوفٌ علیهم نخورد و یا مایه اختلاف و نزاع شدید گردد وناچار شویم براى رفع اختلاف آن را تبدیل یا تقسیم کنیم.

فروش اجناس گران قیمت مسجد [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : فرش یا وسیله دیگرى از مسجد، که از ارزش بسیار بالایى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گیرد، در مدّت بسیار کوتاهى ارزش آن به مقدار زیادى کاهش مى یابد، در صورتى که فروش آن به نفع مسجد باشد، آیا فروش آن جایز است؟
پاسخ : در فرض مسأله، فروش آن اشکالى ندارد، ولى اولویّت با اجناس مشابه است (مثلا فرش نو به جاى فرش کهنه).

تغییر در وقف با توجه به شرایط روز [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : آیا مى توان با توجّه به شرایط روز و در جهت مصالح دولت و امّت اسلامى و با ملحوظ داشتن نیّت اصلى واقف درجهت هماهنگى با سایر برنامه هاى مدوّن و جارى دولت اسلامى در کاربرد نظرات واقف تغییراتى به عمل آورد؟
پاسخ : در صورت امکان باید طبق وقف نامه عمل شود و اگرامکان ندارد به آنچه نزدیک تر به محتواى وقف نامه و نیّت واقف است عمل شود.

عدم امکان تغییر املاک وقفی بعد از تحقق وقف [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : آیا می توان املالی که وقف شده را به هر نحوی تغییر دارد؟
پاسخ : بعد از تحقّق وقف، املاك وقفى را نمى‌توان تغيير داد مگر اينكه ضرورتى ايجاب كند؛ مثلاً ملك موقوفه در آن شرايط هيچ فايده‌اى براى مصارف وقف نداشته باشد. بنابراین چنانچه در حال و آينده نياز به استفاده از آن مكان مطابق نيّت واقف نباشد (مثل آب‌انبار در زمان ما) مى‌توان براى ساير كارهاى عامّ المنفعه از آن استفاده كرد. و در صورتى كه امكان استفاده از آن مكان نباشد مى‌توانند آن را بفروشند و مكان ديگرى خريده و از آن براى كارهاى عام‌المنفعه استفاده كرد.

لوازم فرسوده وقف شده ای که ارزش مالی چندانی ندارند [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : ميزى فرسوده و بلااستفاده در مسجد موجود و فضايى را به خود اختصاص داده است با توجّه به اين كه ميز وقف مسجد مى‌باشد و كسى هم خريدار آن نيست، آيا به جهت حفظ نظافت و استفاده بهتر از فضاى مسجد مى‌توان آن را دور انداخت؟
پاسخ : در صورتى كه مورد نياز مسجد نباشد و ارزش مالى ندارد و كسى خريدار آن نباشد، مى توان آن را به كسى كه نياز دارد داد.

جبران اصل موقوفه در صورت تعویض در حال ضرورت [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : گاهی موقوفه عرصه است و گاهی عرصه و اعیان وقف است و حسب ضرورت هایی از قبیل اجرای خیابان بخشی از موقوفه که گاهی عرصه است و گاهی اعیان و گاهی عرصه و اعیان وقف است ،سوال این است که الزام مطابقت عوض و معوض در تبدیل به احسن لازم است مثلا به جای عرصه عرصه جایگزین شود و بجای اعیان اعیانی جایگزین شود یا لازم نمی باشد؟ و می تواند اعیان جایگزین عرصه نمود؟
پاسخ : باید مطابق اصل آن عوض را تهیه و وقف نمایید.

حکم معامله اموال موقوفه [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : آیا می‌‌توان اموالی که موقوفه هستند را معامله کرد؟
پاسخ : معامله اموال موقوفه باطل است، ولى هرگاه طورى خراب شود كه نتوانند استفاده‏اى را كه براى آن وقف‌شده ببرند، مثلاً فرش مسجد طورى پاره شود كه نتوان از آن براى نماز در مسجد استفاده كرد فروش آن اشكالى ندارد، همچنين مصالح کهنه‌ای كه بعد از تعمير و نوسازى مسجد زياد مى‏آيد، ولى پس از فروختن بايد پول آن را در همان مسجد به همان مصرف برسانند و اگر ممكن نشود به مصرفى كه به مقصود واقف نزدیک‌تر است و اگر نيازى نباشد در مساجد ديگر مصرف كنند.

اولویت نظر متولی در توسعه یا تعمیر مسجد [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : در مورد توسعه يا تعميرات مسجد حرف چه كسى مقدّم است؟
پاسخ : اگر متولّى داشته باشد حرف او مقدّم است والاّ حاكم شرع فردى را به عنوان متولّى آن محل منسوب می كند تا او رسيدگى نمايد. مهمترين امر در مساجد و حسينيه ها و امثال آن اتّحاد مردم، متولّى، واقف، هيأت امناء و امام جماعت است و تا حد امكان بايد با همكارى و گذشت جلوى ايجاد اختلاف را گرفت.

جابجایی ساختمان برخی از امامزاده‌ها، يا مساجد يا حسينيّه‌ها [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : آيا مى‌توان ساختمان برخى از امامزاده‌ها، يا مساجد يا حسينيّه‌ها را توسّط دستگاه‌هاى مدرن به مكان ديگرى منتقل كرد، به گونه‌اى كه ساختمان آن صحيح و سالم و بدون كمترين آسيبى در محلّ جديد قابل استفاده باشد؟ در صورت جواز حكم زمين آن چيست و آيا بناى موجود در زمين جديد حكم وقف دارد؟
پاسخ : اين كار جايز نيست؛ زيرا زمين آن وقف و ساختمان، مخصوص همان زمين است، ولى چنانچه اين كار انجام شود، زمين همچنان موقوفه است.

تبدیل ساختمان تعاونی روستایی به حسینیه [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : قبل از انقلاب ساختمانی از طرف تعاونی روستایی برای قالیبافی درست شده بوده بعد از انقلاب مردم آن را حسینیه کردند آیا اینگونه وقف صحیح است؟ آیا میشود منبر و قرآنهای آن را به مسجد ببریم ؟ چون دیگر از حسینیه هیچ استفاده ای نمی شود و آیا میشود آن را کتابخانه قرار داد؟
پاسخ : در صورتی که مسئولین مربوطه اجازه تبدیل بدهند مانعی ندارد و قرآنها و منبر در صورتی که در آینده نیز قابل استفاده آنجا نباشد و یا به عنوان حسینیه داده اند، به مسجد یا حسینیه دیگری بدهند.

حکم فروش حق نسق وقف و تعلق خمس آن [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : پدرم چند سال پیش به رحمت ایزدی رفته‌اند از بین وراث بنده را وصی خود قرار داده و وکیل قانونی وراث نیز می‌باشم: وصیت‌نامه محلی نوشته‌شده و به تائید شورای محل و معتمدین محل نیز رسیده است، مبنی بر اینکه پس از فروش اموال و زمین زراعتی، پس از کسر خمس آن، یک‌سوم از باقیمانده نیز جهت خیرات مرحوم منظور شود، زمین زراعتی موقوفه بوده که مرحوم مالک آن نبوده و فقط حق نسق دار آن بوده است: سؤال 1 ) آیا وصیت‌نامه مذکور ازنظر شرعی و قانونی معتبر است یا خیر؟ سؤال 2 ) آیا به مبلغ دریافتی بابت حق نسق زمین موقوفه خمس تعلق می‌گیرد یا خیر؟ سؤال 3 ) تعدادی از وراث ازنظر مالی ضعیف می‌باشند، آیا می‌شود از یک‌سوم یا از خمس به آن‌ها کمک کرد؟ سؤال 4 ) کلیه وراث که ده نفر هستند می‌گویند مقداری از مبلغ خمس و یک‌سوم سهم مرحوم را باید به همه وراث بدهید، نظر حضرت‌عالی در این مورد چیست؟
پاسخ : 1-زمین موقوفه را نمی توان فروخت اما اگر شرعاً و عرفا حقی بر این زمین داشته آن حق قابل خریدوفروش است. 2-به این حق خمس تعلق می گیرد. 3-می توان حداکثر یک پنجم از خمس و خیرات را به افراد ضعیف از ورثه داد. 4-وارثانی که فقیر نیستند نمی توانند چیزی از آن ببرند.

نحوه مشارکت در منزل موقوفه تبدیل شده به آپارتمان [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : متولی موقوفه ای که عرصه و اعیان آن وقف بوده به جهت آنکه اعیانی در معرض خرابی قرار گرفته و قابل استفاده نبوده ، طی انعقاد قرارداد با سازنده ساختمان به شیوه ای که در جامعه معمول است ، آپارتمانی ۹ واحدی احداث می نماید که توافق می کنند ۶ واحد سهم سازنده و ۳ واحد سهم موقوفه باشد حال سوال این است که : ۱- آیا پس از احداث ساختمان ،اعیانی سه واحدی که سهم موقوفه بوده به خودی خود وقف خواهد بود و خرید و فروش آن ممنوع است یا طلق است؟ ۲-آیا متولی می تواند صرفاً یکی از سه واحد ساخته شده را به عنوان اعیانی وقف منظور کند (جایگزین همان یک واحد مسکونی که تخریب شده) و دو واحد دیگر (فقط اعیانی آن ) را به عنوان عوائد موقوفه تلقی کند و بفروشد و وجه حاصل از فروش را صرف نیت واقف نماید؟
پاسخ : 1و2-هر سه واحد موقوفه محسوب می شود و حکم وقف را دارد و فروش آن جایز نیست؛در ضمن در چنین مواردی باید چنین کاری تنها راه حل مشکل موقوفه باشد و قرار داد به نحوی تنظیم گردد که مصلحت موقوفه رعایت گردد.

عدم جواز فروش موقوفه به خاطر ناتوانی واقف [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : شخصى چند اصله نخل وقف حضرت سید الشّهداء(علیه السلام) نموده و سالیان طولانى است که خرماى آن صرف عزادارى مى شود، امّا هم اکنون واقف پیر شده و توانایى سرپرستى نخل ها را ندارد و امکان دارد که نخل ها بر اثر بى سرپرستى از بین برود، آیا واقف مى تواند نخل ها را بفروشد و پول آن را خرج ساخت بناى حسینیّه نماید؟
پاسخ : لازم است آنها را به شخص امینى واگذار کند تا آنها را سرپرستى نماید، حتّى مى تواند از درآمد آن اجرتى براى او قرار بدهد ولى فروش آن نخل ها جایز نیست.

فروش موقوفه به خاطر اختلاف [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : اگر بين كسانى كه مال براى آنان وقف‏ شده اختلافى پيدا شود به گونهای که بيم آن مى‏رود كه فسادى به بار آيد، خونى بريزد يا اموالى تلف شود در این صورت تکلیف چیست؟
پاسخ : هرگاه در وقف خاص بين كسانى كه مال براى آنان وقف شده چنان اختلافى پيدا شود كه اگر مال وقف را نفروشند بيم آن مى رود كه فسادى به بار آيد، خونى بريزد يا اموالى تلف شود، در اين صورت مى توانند آن مال را بفروشند و در مصرفى كه به مقصود وقف كننده نزديكتر است صرف نمايند.

تبدیل ساختمان وقفی برای آموزش به اداری و نماز در آن [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : ساختمانی را جهت تحصیل دانش آموزان وقف نموده اند(آموزشی) آموزش و پرورش آن را تبدیل به ساختمان اداری نموده است؛ در صورتی که این اقدام بدون جواز حاکم شرع انجام شده باشد، نماز خواندن در آن چه حکمی دارد؟
پاسخ : از قضیه شخصیه اطلاعی نداریم ولی اگر برای مسائل آموزشی وقف شده باشد جایز نیست برخلاف آن عمل کنند و در این صورت نماز در آن اشکال دارد.

تبدیل زمین وقف حسینیه به مسجد [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : آیا زمینی که وقف حسینیه است میتوان ملحق به زمین مسجد کرد ومسجد ساخت؟ که هم بعنوان مسجد وهم برای عزاداری سید الشهدا استفاده کرد، البته باحفظ حرمت مسجد ؟
پاسخ : جایز نیست.

زمین وقفی مشاعی که شریک قصد فروش سهم خود را دارد [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : مقدارى درخت که چندین سال قبل مسلوب المنفعه شده بود، به مستأجر داده شد، پس از احیاى شرعى، سالها بطور مشاع بوده است. هم اکنون که شریک وقف از دنیا رفته است، ورثه او تصمیم دارند سهمیّه خود را به فروش برسانند، ولى اگر این ملک مشاع، که هم آبى است و هم دیمى، تقسیم گردد، نگهدارى آن مشکل و سودى براى وقف خامس آل عبا(علیه السلام) ندارد. آیا اجازه مى دهید که سهم وقف به فروش برسد و معادل پول آن، ملکى که نزدیک محل باشد خریدارى گردد، یا در راه دیگرى صرف گردد؟
پاسخ : چنانچه به تأیید معتمدین محل، وقف مزبور بلااستفاده مى شود و راهى براى حلّ مشکل به جز فروختن آن نیست، مجاز هستید آن را بفروشید و تحت نظر معتمدین، بلافاصله تبدیل به ملک مناسبى بنمایید.

فروش زمین وقفی به علت بروز اختلاف بین موقوف علیهم [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : می خواهم بدانم آیا زمین وقفی که برای اولاد ذکور بصورت نسل اندر نسل از واقف گذاشته شده و با توجه به گذشت یک قرن و اختلاف بین اولاد ذکور بر سر زمین یاد شده اولاد ذکور اظهار میدارند که همه آنها میخواهند از زمین استفاده کنند و حاضر به اجاره نیستند آیا میتوانند زمین را بین خودشان تقسیم کنند؟ آیا میتوانند زمین را به همدیگر نه به غیر بفروشند؟
پاسخ : خرید و فروش زمین وقفی جایز نیست و اولاد ذکور نسل فعلی فقط حق استفاده از درآمد آن را دارند و اصل زمین برای همیشه به صورت وقف باقی بماند.

تبدیل قبرستان به سالن اجتماعات [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : شهرداری شهری یکسری از قبرهای آن شهر را خراب کرده تا سالن اجتماعات بسازد، این کار شرعی است؟
پاسخ : از قضیه شخصیه اطلاعی نداریم ولی خراب کردن قبرها و تبدیل آن به سالن اجتماعات جایز نیست مگر این که قبرها کاملا متروکه شده باشد و قبری از علماء در بین آن نباشد و زمین قبرستان وقف عام نبوده و ساختن ساختمان موجب نبش قبر نشود.

فروش زمین کشاورزی که قسمتی از محصولش وقف شده [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : زمين كشاورزى که از اين زمين سالى30 كيلوبرنج وقف امام حسين می شد و در حال حاضر اطراف این زمين مسكونى شده و صاحب زمین فوت کرده ایا ورثه می توانند زمین را بفروشند و در سال 30 كيلو برنج خريده به امام حسين بدهند؟
پاسخ : اگر کشاورزی در آنجا ممکن نیست باید زمین را اجاره داده و از اجاره زمین 30 کیلو برنج با کیفیت برنج خود زمین تهیه کنید و در همان مورد مصرف نمایید و باقیمانده اجاره متعلق به ورثه است.

موارد جواز معامله موقوفه [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : آیا خرید و فروش اموال موقوفه جایز است؟
پاسخ : معامله اموال موقوفه باطل است، ولى هرگاه طورى خراب شود كه نتوانند استفادهاى را كه براى آن وقف شده ببرند، مثلًا فرش مسجد طورى پاره شود كه نتوان از آن براى نماز در مسجد استفاده كرد فروش آن اشكالى ندارد، همچنين مصالح كهنه اى كه بعد از تعمير و نوسازى مسجد زياد مى آيد، ولى پس از فروختن بايد پول آن را در همان مسجد به همان مصرف برسانند و اگر ممكن نشود به مصرفى كه به مقصود واقف نزديكتر است و اگر نيازى نباشد در مساجد ديگر مصرف كنند.

تغییر شکل قبرستان موقوفه مخروبه برای زیبا سازی شهر [فروش و تبدیل و تغییر موقوفه ]

پرسش : قبرستان قدیمى که سالهاست هیچ میّتى در آن دفن نگردیده، مدفن عدّه زیادى از بزرگان مى باشد و از سوى دیگر با توجّه به مخروبه بودن آن، محلّ مناسبى براى گرد آمدن افراد خلافکارگردیده است. با توجّه به لزوم زیباسازى شهر با تبدیل این منطقه به فضاى سبز و یا مرکز فرهنگى عام المنفعه، به گونه اى که به هیچ یک از قبور مؤمنین در این قبرستان بى احترامى نشود در این رابطه نظر مبارک را ابلاغ فرمایید
پاسخ : در فرض مسأله هرگاه شرایطى که در بالا نوشته اید، دقیقاً و بدون کم و زیاد عمل شود، تغییر وضع قبرستان به شکلى که نوشته اید، مانعى ندارد.
تعداد صفحات : 2