سؤال 184ـ شخصى در یکى از شهرهاى هندوستان مقاله اى بدین مضمون نوشته است: «جمع بین نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا مطابق آیین اهل بیت(علیهم السلام)نیست! حضرت على(علیه السلام) در نامه 52 نهج البلاغه خواندن نمازها را به طور جداگانه و در پنج وقت سفارش فرموده، و در نامه 27 از خواندن نماز قبل و بعد از وقت منع نموده است» بنابراین جمع بین نمازهاى ظهر و عصر و مغرب و عشا تحریف است؟

جواب: شک نیست که خواندن نمازهاى پنج گانه در اوقات فضیلت، که در رساله ها آمده و پنج وقت جداگانه است، افضل مى باشد; ولى جمع میان نماز ظهر و عصر، یا مغرب و عشا نیز رخصت است، و در منابع اهل سنّت آمده که گاه پیامبر(صلى الله علیه وآله) بدون هیچ عذرى آن دو را با هم مى خواند، که عملا بیان کند این رخصت است، و تجربه نشان داده که استفاده از این رخصت، مخصوصاً در عصر و زمان ما، باعث کثرت نمازگزاران مى شود، در حالى که اصرار بر جدا خواندن پنج نماز از یکدیگر بسیارى را به ترک نماز دعوت مى کند. باید از افراط و تفریط پرهیز کرد، و به دستور پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و ائمّه معصومین(علیهم السلام)، که در بالا اشاره شد، عمل نمود.

سؤال 185ـ با توجّه به مسأله 2 و 6 مبحث وقت نماز مغرب تحریر الوسیله، وقت فضیلت نماز مغرب محدود، و وقت نماز غفیله بعد از نماز مغرب تا تمام شدن حمره مغربیّه مى باشد. در این صورت، آیا صحیح است که بعضى از رسانه ها (در بعضى از استانها) و یا تبلیغات بعضى از اماکن مهمّ زیارتى، به مجرّد این که احیاناً تقویمى نوشته باشد مثلا قم مقدّسه 2 دقیقه از تهران از جهت افق عقب تر است، اذان را با آن تقویم پخش کنند؟ و آیا شرعاً مى توان با این کار مردم را از فضیلت نماز اوّل وقت و فضیلت نماز غفیله باز داشت؟ (در حالى که بعضى از شهرها مثل اهواز، افق صبح آن از تهران حدود 20 دقیقه عقب تر است ولى مغرب آن گاهى همزمان است. یا طلوع فجر در اصفهان گاهى چند دقیقه عقب تر از افق تهران است، ولى مغرب حدوداً ده دقیقه زودتر است، و رسانه هاى آنها اوقات را رعایت مى کنند، و در شهر قم اذان مغرب حدود 5 دقیقه از تهران زودتر است.

جواب: معمولا وقتى تفاوت افق را بیان مى کنند، منظور تفاوت نصف النهارها و وقت ظهر است; ولى صبح و مغرب در فصول سال کاملا متغیّر است. مثلا اصفهان همیشه ظهرش کمى بعد از تهران است، ولى صبح آن در تابستان دیرتر و در زمستان زودتر است.