سؤال 1111ـ آیا مجازات معاونت در قتل عمد، همچون قتل عمد، حقّ الناس و قابل گذشت است؟ یا حقّ الله است، و عفو آن منحصراً در اختیار ولىّ امر مى باشد؟
جواب: آرى، حقّ النّاس است، و در اختیار ولىّ دم مى باشد.
سؤال 1112ـ در صورتى که مجنىّ علیه از زنده ماندن خود مأیوس شده باشد، آیا مى تواند در مورد تبدیل قصاص نفس به دیه، یا مصالحه، یا عفو جانى، وصیّت نماید؟
جواب: او مى تواند در حال حیات خود جانى را عفو کند، و نسبت به یک ثلث دیه نیز وصیّت نماید. امّا نسبت به وصایاى دیگر او، احتیاط آن است که ورثه (اگر صغیر در میان آنها نباشد) به آن عمل کنند.
سؤال 1113ـ لطفاً در مورد مجازات ممسک و ناظر در قتل عمد به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) آیا مجازات حبس ابد براى ممسک، و کور کردن براى ناظر صحّت دارد؟
ب) در فرض ثبوت، آیا تبانى و سبق تصمیم ممسک و ناظر با مباشر قتل لازم است، یا صرف وحدت قصد، ولو این که به طور اتّفاقى حاصل شود، (چنان که در منازعات دسته جمعى معمولا اتّفاق مى افتد) کافى است؟
ج) بر فرض ثبوت مجازاتهاى مذکور، آیا این مجازاتها از حقوق الله است، یا از حقوق النّاس که با عفو اولیاى دم ساقط شود؟
د) بر فرض که از حقوق النّاس باشد، آیا عفو قاتل به تنهایى براى عفو ممسک و ناظر کافى است، یا نیاز به عفو مستقلّى دارند؟
هـ) حکم اختلاف اولیاى دم در عفو ممسک و ناظر چیست؟
جواب: همانگونه که در استفتاءات جدید، جلد اوّل، پاسخ سؤال 1263 نوشته ایم، جواب سؤال شما چنین است: «چنانچه اولیاى دم از ممسک و مکره صرف نظر کنند، اجراى احکام مربوط به آنها دلیلى ندارد، و شبیه حکم قصاص است. و حکم مکره و ممسک هر دو حبس است، و کور کردن فقط حکم رائى (بیننده یا دیده بان) مى باشد، و آن در صورت خاصّى است.» و تبانى شرط نیست. این مجازاتها همانطور که در بالا گفته شد، جنبه حقّ النّاس دارد که با عفو از میان مى رود، و هر کدام احتیاج به عفو مستقلّ دارند، مگر این که عبارت عفو شامل همه شود، و در صورت گذشتِ بعضى از اولیاى دم، حبس ساقط مى شود.
سؤال 1114ـ در کتب فقهى مى خوانیم: «اگر کسى دیگرى را بگیرد، و فرد دوّمى او را به قتل برساند، در حالى که سوّمى آنها را دیده بانى کرده تا جنایت را انجام دهند، قاتل محکوم به قصاص، نگهدارنده محکوم به حبس ابد، و چشمان دیده بان با میلِ سرخ شده یا نظیر آن، کور مى گردد.» لطفاً بفرمایید:
الف) مجازاتى که براى «نگهدارنده» و «دیده بان» بیان گردیده، چه نوع مجازاتى است؟ حدّ یا تعزیر؟
جواب: این مجازات نه حدّ است و نه تعزیر، بلکه از فروع قصاص است، و به همین دلیل قابل گذشت مى باشد.
ب) آیا مى توان چند سال حبس یا تبعید را جایگزین مجازاتهاى فوق الذکر (حبس ابد و کور کردن) نمود؟ (همان طور که در قانون مجازات اسلامى براى چنین جرایمى، تحت عنوان کلّى «معاونت در قتل» مجازات 3 تا 15 سال حبس در نظر گرفته شده است).
جواب: در مواردى جایز است.
ج) آیا اولیاى دم مى توانند «نگهدارنده» و «دیده بان» را عفو نمایند، تا مجازات آنها ساقط شود؟
جواب: از جوابهاى بالا معلوم شد.
سؤال 1115ـ لطفاً درباره محکوم به قصاص که به درخواست اولیاى دم حلق آویز شده و هنوز جان نسپرده، به این سؤالات پاسخ دهید:
1ـ اگر در این مرحله برخى از اولیاى دم قاتل را عفو کنند، آیا باید اجراى حکم را متوقّف کرد، یا متوقّف کردن آن نیازمند به رضایت همه آنهاست؟
جواب: در صورتى که هنوز زنده است عفو مانع از حکم اعدام مى شود. مگر این که بقیّه اولیاى دم فاضل دیه را به اولیاى قاتل بپردازند.
2ـ در صورت توقّف اجراى حکم و بهبود قاتل، اگر اولیا خواهانِ قصاص، سهم الدیه عفو کنندگان را بپردازند، آیا مى توان مجدّداً وى را اعدام نمود؟
جواب: مى توانند قصاص کنند; ولى با توجّه به این که صدمات و جراحاتى که بر مجرم وارد شده تکرار مى شود، و جنبه عمد پیدا مى کند، و احتمال قصاص وجود دارد، احتیاط آن است که با هم مصالحه کنند.
