سؤال 225ـ آیا باید نهایت دقّت را در درست خواندن اذکار نماز به کار ببریم، یا کافى است به عربى صحیح خوانده شود؟ مثلا من در نماز ظهر و عصر، که باید حمد و سوره آهسته خوانده شود، مشکل دارم. و باید کمى بلندتر بخوانم، وگرنه نمى توانم حروف حلقى را درست تلفّظ کنم. آیا نمازم باطل است؟

جواب: در این گونه مسائل سخت گیرى نکنید. کافى است طورى بخوانید که عربها بگویند صحیح است، و هرگز در قرائت نماز ظهر و عصر، صداى خود را بلند نکنید; و به نظر مى رسد گرفتار وسوسه شده اید، که باید سعى کنید آن را ترک نمایید.

سؤال 226ـ آیا نمازهاى مستحبّى، مثل نماز شب و نافله ها را نیز باید به عربى صحیح خواند؟ زیارتها و دعاها چطور؟

جواب: از جواب بالا معلوم شد.

سؤال 227ـ نظر به این که در کلمه «صراط» هم تلفّظ «س» صحیح است و هم تلفّظ «ص»، اگر کسى قصد هیچ کدام را نکند، آیا هر کدام به زبان آمد صحیح است؟ اگر قصد «س» کرد، و اتّفاقاً «ص» تلفّظ شد، یا بعکس، چه حکمى دارد؟

جواب: تلفّظ «صراط» با «سین» از نظر ما خلاف احتیاط است; ولى اگر مقلّد کسى باشد که هر دو را اجازه مى دهد، مى تواند نیّت مطلق کند که هر کدام تلفّظ شود همان منظور باشد، در این صورت اشکالى ندارد.

سؤال 228ـ برخى از نمازگزاران در کلماتى مانند «یَوْمِ» در «مالک یوم الدّین»، و «تَوَاصَوْ» در «و تَواصوا بالحقّ»، حرکت فتحه قبل از واوِ ساکن را، شبیه به ضمّه مى خوانند. هم چنین در کلماتى مانند «عَلَیْکَ، عَلَیْنا، عَلَیْکُمْ» حرکت فتحه قبل از یاى ساکن را نزدیک به کسره، یا به صورت مکسور قرائت مى کنند، نماز آنها چه حکمى دارد؟

جواب: عرب در تلفّظهاى معمول، فتحه هاى قبل از واو را کمى شبیه به ضمّه، و فتحه هاى قبل از یاء را کمى شبیه به کسره ادا مى کنند.

سؤال 229ـ برخى از نمازگزاران، حرکت فتحه قبل از حرف ساکن را در موارد زیر بیش از مقدار یک حرکت (و متعارف عرب زبانان) مى کشند: 1ـ «مَغْضُوبِ» 2ـ «أَحَدٌ» در «قل هو الله أحَدٌ». 3ـ «صَمَدْ» در «اَللّهُ الصَّمَدٌ» 4ـ «أَمْر» در «مِنْ کُلِّ أَمْر» 5ـ «الْفَجْرِ» در «حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ». در حالى که زبان شناسان عرب (قدیم و جدید) مى گویند: حرکت فتحه، تفاوتى با الف مدّى (صداى کشیده «آ») ندارد، مگر در مقدار کشش صدا. به عبارت دیگر، اگر حرکت «فتحه» را مقدار بیشترى بکشیم، تبدیل به «الف مدّى» مى شود. لطفاً نظر مبارک را در این مورد بفرمایید.

جواب: در صورتى که صدق عربى صحیح کند اشکالى ندارد; هر چند موافق قواعد تجوید نباشد.

سؤال 230ـ درباره تلفّظ «مالک» در سوره «حمد» نظر شریف خود را بیان فرمایید:

الف) آیا مى توان «مالِکِ» را «مَلِکِ» خواند؟ در صورت جواز، کدام بهتر است.

ب) آیا مى توان در یک رکعت «مالِکِ» و «مَلِکِ» هر دو را با هم خواند؟

ج) آیا مى توان در رکعت اوّل، «مالِکِ» و در رکعت دوّم «مَلِکِ» خواند؟

جواب: احتیاط آن است که فقط مالک بخوانند.

سؤال 231ـ آیا مى توان نماز را به غیر از قرائت عاصم، به سایر قرائات نیز خواند؟ در فرض مذکور، مثلا کلمه «مالک» تنها در قرائت عاصم و کسائى «مَالِکِ» خوانده شده است. سایر قرّاء سبعه، آن را «مَلِکِ یوم الدّین» خوانده اند. اگر نمازگزار بخواهد «مَلِکِ» بخواند، آیا لازم است قبل از شروع نماز، نوع قرائت خود را در نماز معلوم کند؟

جواب: خواندن غیر قرائت حفص از عاصم در شرایطى که فقط این قرائت مشهور است اشکال دارد.

سؤال 232ـ آیا رعایت ادغام نون ساکن و تنوین در حروف «یرملون»، مثلا در «وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ»، یا «مَحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد» در نماز واجب است؟

جواب: همین اندازه که عربى صحیح صدق کند کافى است.

سؤال 233ـ آیا قصد انشا در سوره حمد و سایر اذکار نماز جایز است؟

جواب: در مورد اذکار و الفاظ نماز و قرائت حمد و غیره فهم معنا و قصد انشا نه تنها جایز، بلکه بسیار خوب است، و در این جا توجّه به چند نکته لازم به نظر مى رسد:

1ـ شکّى نیست که هدف از این الفاظ معانى آن است. هدف، تسبیح و تهلیل و حمد و ستایش خداست، و این امر با قصد لفظ بدون قصد معنا حاصل نمى شود. حتّى به عقیده ما سوره حمد نیز چنین است. آیات و تعبیرات سوره حمد به خوبى نشان مى دهد که از لسان بنده در برابر پروردگار است، و این تصوّر، که قصد انشا در آن با قصد قرآنیّت منافات دارد، اشتباه بزرگى است، که باید از آن به خدا پناه برد; زیرا هدف سوره حمد را به کلّى از بین مى برد. به خصوص بعد از ملاحظه روایاتى که درباره سوره حمد آمده است.

2ـ شکّى نیست که سوره توحید، یا سوره هاى دیگر که در نماز مى خوانیم، از این امر مستثنى است. و هدف حکایت کلمات خداوند براى گرفتن پند و اندرز و تعلیم است (مثلا هیچ کس در «قُلْ هُوَ اللهُ اَحدٌ» قصد انشا نمى کند).

3ـ قصد معنا گاه تفصیلى است (مانند قصد خواص) و گاه اجمالى است (مانند آنچه عوام قصد مى کنند.) عوام اجمالا مى دانند این کلمات، حمد و تسبیح و تمجید و ثنا و دعاست; ولى جزئیّات آن را نمى دانند.

4ـ حق این است که قصد اجمالى کافى است، و بر عوام لازم نیست که معانى الفاظ نماز را به طور تفصیل بدانند، زیرا مى دانیم اقوام زیادى غیر از اهل لسان وارد اسلام شدند، که به غیر زبان عربى سخن مى گفتند، اگر دانستن معانى تفصیلیّه قرائت و اذکار نماز واجب بود، باید در کلام پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)، یا در روایات ائمّه(علیهم السلام)، اشاره اى به آن مى شد. مخصوصاً بعضى امامان مانند حضرت امام رضا(علیه السلام) که مدّتها در میان ایرانیان مى زیسته اند.

سؤال 234ـ شخصى طىّ سالیان متمادى، بر اثر ندانستن مسأله، سوره را قبل از حمد خوانده است. آیا نمازهایى که به شکل فوق خوانده قضا دارد؟

جواب: در صورتى که جاهل مقصّر باشد باید قضا کند; ولى اگر دسترسى به فراگرفتن مسأله نداشته، یا اصلا احتمال بطلان نمى داده، قضا ندارد.

سؤال 235ـ بنده بعد از مدّتى نزد یکى از روحانیّون معظّم امتحان قرائت دادم، و متوجّه شدم بعضى از الفاظ نماز من صحیح نبوده است. آیا باید نمازهاى قبل از تصحیح قرائت را قضا نمایم؟

جواب: در صورتى که قبلا تصوّر مى کرده اید نمازتان صحیح است، اعاده لازم نیست.

سؤال 236ـ لطفاً به سؤالات زیر در مورد قرائت نماز پاسخ دهید:

1ـ در بحث قرائت نماز، وقف به چه معناست؟ آیا ملاک نَفَسْ گرفتن است، حتّى اگر توقّفى صورت نگیرد؟ یا ملاک وقف عرفى است، حتّى اگر نَفَسى گرفته نشود؟

2ـ آیا بر هر کلمه اى از کلمات نماز مى توان وقف کرد؟ یا ملاک درستى معناست؟ مثلا اگر «الحمد الله» بگوید، و بعد از مدّتى «رَبِّ الْعالَمین» گفته شود، آیا نمازش صحیح است؟

جواب 1 و 2: ملاکِ وقف، فاصله عرفى است; خواه نَفَس بگیرد، یا نگیرد، و تنها در جایى جایز است که رابطه جمله را قطع نکند.

3ـ آیا وقف به حرکت در همه اجزاى نماز اشکال دارد؟ یا فقط در قرائت اشکال دارد؟ مثلا اگر بگوید «سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظیمِ» (با حرکت) و بعد از مدّتى بگوید «وَ بِحَمْدِه»، آیا وقف به حرکت محسوب مى شود؟

جواب: تفاوتى نمى کند.

4ـ آیا گفتن اذکارى که کاملا جداى از هم هستند، به صورتهاى زیر صحیح است:

الف) مثلا گفته شود «سُبْحان اللّهِ» سه بار بدون توقّف (با حرکت).

ب) گفته شود «سُبْحانَ اللّهِ» با توقّف (با حرکت).

جواب: وقف با حرکت در هر جاى نماز خلاف احتیاط است.