سؤال 561ـ متن مادّه 17 قراردادهاى مضاربه این تعاونى به شرح ذیل مى باشد: «پس از انجام قرارداد، یا فسخ آن، در صورتى که در نتیجه محاسبه طبق تشخیص شعبه زیانى متوجّه تعاونى شده باشد، عامل ضمن عقد صلح مذکور در مادّه این قرار داد، ملتزم و متعهّد گردید معادل زیان مزبور را مجّاناً از مال خود به تعاونى تملیک نماید، و در صورت تأخیر، علاوه بر التزام به انجام تعهّد، روزانه مبلغ یک ریال براى هر سه هزار ریال بر ذمّه عامل خواهد بود، و صرف اظهار نظر شعبه در مورد میزان خسارت وارده معتبر بوده، و عامل، ضمن عقد صلح مذکور حقّ هرگونه ایراد و اعتراض را در این مورد از خود سلب و ساقط نمود».

با توجّه به شرایط شرعى عقد مضاربه، آیا این مادّه صحیح و خالى از اشکال مى باشد؟

جواب: این گونه شرایط در عقد خارج لازم اشکالى ندارد.

سؤال 562ـ اخیراً این تعاونى با یک مؤسّسه تولیدى تجارى قراردادى منعقد نموده، که بر اساس آن مبلغى وام در اختیار مؤسّسه مذکور قرار دهد، و مؤسّسه فوق نیز با اطمینان از سوددهى سالیانه حدّاقلّ 40% حاصل از به کار اندازى طرح تولیدى خود، 30% این سود را به تعاونى اعتبار تخصیص مى دهد. از طرفى تعاونى نیز حساب ویژه اى را براى همین منظور افتتاح نموده، و مبلغ مورد نیاز را از سپرده گذارانى جمع آورى مى کند که در این حساب ویژه اقدام به سرمایه گذارى مى کنند. بدیهى است براى جذب سپرده نیز این تعاونى از همان ابتدا مسأله را با سپرده گذاران خود این گونه مطرح مى نماید که استفاده از این سپرده ها براى تعاونى 30% سود تضمینى در بر داشته که تعاونى 8% آن را به عنوان حقّ الزحمه بر مى دارد و 22% الباقى را به سپرده گذاران پرداخت مى نماید. با توجّه به این که این موضوع به طور قطعى تعیین مى گردد، آیا اشکالى ندارد؟

جواب: در صورتى که سود آن مؤسّسه بیش از این مقدار باشد، اشکالى ندارد.

سؤال 563ـ شرکتى جهت تأمین بودجه مورد نیاز خود نیاز به مشارکت با اشخاص حقیقى و حقوقى دارد. این اشخاص جهت همکارى در تأمین مشارکت، تضمین هایى معادل پرداخت سود، همانند بانکها و مشارکتهاى دولتى را طلب مى نمایند. همچنین در خواست دارند که استرداد اصل سرمایه آنها نیز تضمین شود. نظر حضرت عالى در مورد تضمین هاى مذکور چیست؟

جواب: تنها راهى که براى این کار وجود دارد این است که مضاربه را بر اساس سهم منافع قرار دهند، ولى در عقد خارج لازم (معامله دیگرى مثلا خرید و فروش چند جلد کتاب) شرط کنند اگر در آن معامله مضاربه، سود کمتر از بیست درصد یا بیشتر از آن بود، جبران گردد. همچنین در مورد خسارت سرمایه.

سؤال 564ـ چند نفر مقدارى پول روى هم مى گذارند، و به شخص مى دهند تا با آن کار کند. شخصى که کار مى کند، هر ماه سود پول را مى دهد، و سهام داران قرعه مى کشند، و هرماه سودِ پول به یکى از سهام داران داده مى شود. بعد از این که دوره تمام شد، و به همه سهام داران سود رسید، سهام داران پول خود را پس مى گیرند. این کار از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

جواب: چنانچه سود از طریق مضاربه به دست آمده، و با رضایت افراد به این صورت تقسیم شده، اشکالى ندارد.