سؤال 1293ـ همان گونه که مستحضرید در مواردى که جانى اقرار به جنایت خطایى خود کند، عاقله ضامن نیست. حال اگر طفلى، که عمد او خطاى محض تلقّى مى شود، اقرار به جنایت خود نماید، آیا خود طفل ضامن است، یا عاقله وى؟
جواب: اقرار طفل در هیچ حال معتبر نیست.
سؤال 1294ـ از آنجا که عاقله ضامن جراحت موضحه به بالا مى باشد، مشروط بر این که خطاى محض باشد. لطفاً بفرمایید:
1ـ چنانچه جراحتى وارد شود که ارش دارد، و ارش آن معادل با موضحه یا بالاتر باشد، آیا عاقله ضامن است؟
جواب: فرقى بین ارش و دیه در این جهت نیست.
2ـ در جراحات متعدّدى که دیه مجموع آن معادل موضحه یا بیشتر، ولى منفرداً کمتر است (اعمّ از این که دیه مقدّره داشته باشد، یا نداشته باشد) چطور؟
جواب: جنایات مستقلّه که هر کدام دیه آن کمتر از موضحه است، مشمول حکم عاقله نیست.
3ـ جراحاتى وارد شده که کمتر از موضحه دیه دارد، لکن عیبى از آن حاصل شده که دیه جراحت به همراه عیب معادل موضحه یا بیشتر مى شود. در این صورت عاقله ضامن است؟
جواب: در این فرض که جنایت، جنایت واحده است، شامل مى شود.
سؤال 1295ـ هرگاه قتل خطاى محض با علم قاضى ثابت شود، دیه بر عهده چه کسى است؟ عاقله، یا خود جانى؟
جواب: احتیاط واجب آن است که خود جانى بپردازد.
سؤال 1296ـ اگر مجنون یا صغیر، بر پدر خود ضرب یا جرحى که دیه آن بر عهده عاقله است وارد کند، مسؤول پرداخت دیه کیست؟
آیا در این مورد خاص مى توان سایر اقرباى نسبى مجنون یا صغیر را که جزء ورثه فعلى او محسوب نمى شوند (مانند برادران) به ترتیب اقربیّتِ به جانى مسؤول پرداخت دیه به عنوان عاقله دانست؟
جواب: آرى دیه بر عاقله است، ولى سهمى از آن به صغیر یا مجنون نمى رسد.
سؤال 1297ـ در رابطه با کیفیّت و شرایط مسؤولیّت عاقله پاسخ دهید:
الف) در مورد جنایات خطاى محضِ عاقلِ بالغ، تنها دیه قتل و جراحت هاى موضحه و زیادتر از آن بر عهده عاقله مى باشد، و دیه جنایات کمتر از موضحه بر عهده خود جانى است. آیا این حکم در مورد نابالغ و دیوانه نیز صادق است؟ به عبارت دیگر، دیه جراحات کمتر از موضحه که نابالغ (ممیّز و غیر ممیّز) و یا دیوانه به دیگرى وارد مى کند، بر عهده کیست؟
جواب: آرى این حکم درباره صبّى و مجنون نیز جارى است، و مادون موضحه از مال آنها پرداخته مى شود.
ب) عاقله در چه مدّتى باید دیه، یا ارش را بپردازد؟
جواب: هرگاه دیه سنگین بوده باشد، باید مانند دیه عمد در أجل مناسب پرداخت شود، والاّ جنبه فورى دارد.
ج) در صورتى که عاقله از پرداخت دیه استنکاف نماید، یا عاجز از پرداخت باشد، تکلیف چیست؟
جواب: هرگاه در آینده امید قدرت براى او هست، باید تأخیر انداخت. و اگر امیدى نیست، باید از بیت المال پرداخت شود. و اگر عمداً تأخیر اندازد و توانایى دارد، حاکم شرع مى تواند او را مجبور سازد، و یا به زندان افکند.
سؤال 1298ـ در مورد جنایت صغیر، که در زمان دادرسى و صدور رأى بالغ و رشید شده، دیه متعلّقه همچنان بر عهده عاقله است، یا خود جانى باید بپردازد؟
جواب: دیه بر عهده عاقله است.
