سؤال 995ـ درباره قاعده درء بفرمایید:

1ـ آیا این قاعده اختصاص به باب حدود دارد، یا شامل ابواب قصاص، دیات و تعزیرات نیز مى شود؟

جواب: شامل قصاص و تعزیرات نیز مى شود.

2ـ معیار در عدم اجراى حد چیست؟ آیا شکّ در حلیّت، توهّم جواز عمل، صِرف ظنّ به اباحه، (و لو ظنّ غیر معتبر) یا عدم علم به حرمت معیار است؟

جواب: دلیل ثبوت حدّ یا قصاص باید حدّاقلِّ حجیّت نباشد; بلکه دلیل، هر چند ظنّى باشد، باید دلیل محکمى محسوب شود; به طورى که عرفاً صدق شبهه نسبت به آن نکند.

3ـ محلّ عروض شبهه در قاعده درء کیست؟ قاضى، مرتکب عمل، یا هر دو؟

جواب: معیار تشخیص قاضى است.

4ـ آیا شبهات موضوعیّه، حکمیّه، شبه عمد و غیر عمد، إکراه، إجبار، نسیان و مانند آن مشمول این قاعده مى شود؟

جواب: قاعده درء شامل تمام این موارد مى شود.

5ـ در فرض شمول شبهات حکمیّه، آیا بین جاهل قاصر و مقصّر تفاوتى وجود دارد؟

جواب: تفاوتى وجود ندارد.

سؤال 996ـ با توجّه به جریان قاعده قرعه در شبهات موضوعیّه، بفرمایید:

1ـ آیا این قاعده اختصاص به شبهات حکمیّه دارد، یا شبهات موضوعیّه در امور جزایى را نیز در بر مى گیرد؟ به عنوان مثال، در موردى که علم اجمالى به وجود قاتل بین دو یا چند نفر باشد، آیا مى توان با تمسّک به قرعه حکم قصاص یا دیه را اجرا نمود؟

جواب: در این گونه موارد به هیچ وجه، حکم قرعه جارى نمى شود، و باید دیه در میان دو یا چند نفر به طور مساوى تقسیم شود.

2ـ در فرض جریان این قاعده در امور جزایى، آیا در تمام ابواب حدود، قصاص، دیات و تعزیرات جارى است، یا به باب خاصّى اختصاص دارد؟

جواب: از جواب بالا معلوم شد.

سؤال 997ـ چنانچه به تشخیص پزشکى قانونى اجراى حدّ (اعمّ از جلد، قطع ید و مانند آن) یا قصاص عضو بر فرد بیمار یا شخص سالمى، که دچار ضعف شدید جسمانى است، باعث مرگ یا ابتلاى وى به بیمارى یا تشدید آن گردد، تکلیف چیست؟

جواب: اگر خطر مرگ یا بیمارى فوق العاده اى وجود داشته باشد، اجراى حدود و قصاص ممنوع است. بنابراین، یا باید به تأخیر بیاندازد، و اگر با تأخیر حلّ نمى شود در برابر قصاص باید دیه بپردازد.

سؤال 998ـ آیا حکم تأخیرِ حدِّ جلد، یا اجراى آن به صورت ضغث، که در حدّ زنا مطرح است، در تعزیرات و سایر حدود نیز قابل عمل است؟

جواب: در صورتى که شرایط آن یکسان باشد، قابل تسرّى است.

سؤال 999ـ آیا هنگام اجراى حدود مى توان موضع را بى حس کرد؟ آیا تفاوتى بین حدّ قطع در سرقت، با قطع در محاربه، و همچنین حدّ قطع با سایر حدود از قبیل: جلد، رجم و قتل وجود دارد؟

جواب: در حدود اشکالى ندارد; ولى بى حس کردن در جلد جایز نیست.

سؤال 1000ـ عضوى که در حدود یا قصاص قطع مى شود، در اختیار چه کسى قرار مى گیرد؟ آیا صاحبش حقّ فروش، یا اهداى آن را خواهد داشت؟

جواب: متعلّق به صاحب آن عضو است.

سؤال 1001ـ آیا در شرایط فعلى (غیبت امام معصوم(علیه السلام)) «حدود» قابلیّت اجرا دارند؟

جواب: ما معتقدیم اجراى حدود مخصوص زمان معیّنى نبوده، و گروه زیادى نیز با این رأى موافقند.

سؤال 1002ـ چنانچه از اهل کتاب (مسیحى، یا یهودى) مشروبات الکلى یا آلات قمار کشف شود، آیا شرعاً مى توان حکم به معدوم نمودن آن اشیا نمود؟

جواب: اگر تظاهر به این امور نکنند، معدوم نمودن جایز نیست.

سؤال 1003ـ شخصى به علّت ارتکاب سرقت ساده، سرقت مسلّحانه، و قتل نفس به دو فقره حبس تعزیرى (پنج سال و ده سال) و پنجاه ضربه شلاّق، و قصاص نفس محکوم مى گردد. با عنایت به قاعده جمع مجازاتها (مبنى بر این که اجراى هر کدام از مجازاتها باید به نحوى باشد که موجب زوال زمینه اجراى مجازات دیگر نگردد) مجازاتهاى فوق شرعاً چگونه باید اجرا گردد؟

سؤال 1004ـ مهدور الدّم یعنى چه؟ ملاک در مهدور الدّم چیست؟ به طور کلّى چه گروهها، یا اشخاصى مهدور الدّم مى باشند؟ آیا ریختن خون اشخاص مهدور الدّم در هر شرایطى، حتى بدون اذن ولىّ امر و حاکم شرع جایز است؟

جواب: مهدور الدم از نظر مفهوم لغوى وفقهى کسى است که ریختن خونش جایز است. و گروه هاى مختلفى مشمول آن هستند; مانند قاتل عمد، مفسدین فى الأرض، گروهى از محاربین و بعضى دیگر; ولى همیشه باید این کار با دقّت کافى و بررسى لازم و اجازه حاکم شرع صورت گیرد.

سؤال 1005ـ لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) هزینه درمان و بهبود شخصى که در اثر اجراى حد یا قصاص اطراف، یکى از اعضاى خود را از دست داده، بر عهده بیت المال است، یا محکوم علیه؟

ب) در صورتى که بر عهده بیت المال باشد، حکم اختصاص به معالجات اوّلیه دارد، یا معالجات بعدى را نیز در بر مى گیرد؟

ج) آیا در حکم مذکور بین فقیر و غنى فرقى هست؟

د) آیا تفاوتى بین حد و قصاص وجود دارد؟

جواب الف تا د: با توجّه به این که در ادلّه سخنى از این مطلب به میان نیامده، جز فعل حضرت امیر المؤمنین(علیه السلام) در بعضى از روایات، که آثار استحباب در آن نمایان است ; حاکم شرع مى تواند إرفاقاً هزینه ها را بپردازد، ولى در مورد افراد نیازمند و فقیر باید این کار را انجام دهد.

سؤال 1006ـ آیا خسارات معنوى قابل مطالبه است؟ مثلا کسى به دیگرى تهمت دزدى یا بى عفّتى مى زند، و مفترى به مجازات جرم افترا محکوم مى شود. آیا علاوه بر مجازات، کسى که مورد افترا قرار گرفته مى تواند به خاطر این که اعتبارش در جامعه خدشه دار گردیده، یا اعتماد مردم نسبت به او کاسته شده، یا عفّت وى لکّه دار شده، ادّعاى جبران این خسارات معنوى را بنماید؟

جواب: در مورد سؤال و مانند آن تنها مجازات حد و تعزیر است، و شخص مجرم باید از مجنى علیه حلّیت بطلبد.

سؤال 1007ـ آیا حدود الهى فقط در مورد مسلمانان جارى مى گردد؟ به عنوان مثال، اگر یک مسیحى شرب خمر نماید، یا زنا کند، آیا حکم او با مسلمانان متفاوت است، و مى بایست طبق آیین خود متّهم مبادرت به صدور حکم نمود؟!

جواب: در مانند زنا و لواط اگر هر دو نفر غیر مسلمان باشند حاکم شرع مخیّر است بین اجراى حکم به حسب دستور اسلام یا ارجاع ایشان به محاکم خودشان. و امّا اگر یک طرف مسلمان باشد، چنانچه زانى مسلمان است به حکم اسلام با او عمل مى شود، و در مورد نفر دوّم مخیّر است که طبق احکام اسلامى عمل کند، یا به محاکم خودشان ارجاع دهد.