سؤال 1529ـ استدعا دارم حکم فقهى دو مورد ذیل را بیان فرمایید.

1ـ کارتل، اتّحادیّه آزاد و اختیارى بین بنگاههایى است که در یک رشته اقتصادى مشغول به کار بوده، و مواد یا کالاهاى مشابهى را تولید مى نمایند. مقصود اصلى آنها از تشکیل کارتلها به دست گرفتن انحصار جهت فروش کالاى خود مى باشد.

2ـ تراست، اتحادیّه واحدهایى است که داراى هدف متمرکز در تولید و فروش با یکدیگر بوده، و داراى رهبرى واحد مى باشند. هدف از تشکیل تراست ها تنها انحصار نبوده، بلکه اهداف دیگرى مانند بهره گیرى از روشهاى علمى تولید، کم کردن هزینه هاى تولید، بهره مند شدن از همکارى هاى گروهى شرکت هاى تشکیل دهنده اتحادیّه و مانند آن را نیز دنبال مى نمایند.

البتّه همان گونه که مستحضرید بین «کارتل» و «تراست» تفاوتهایى وجود دارد که مهم ترین آنها حفظ شخصیّت اعضا در کارتل، و از بین رفتن استقلال و شخصیّت اعضا در تراست است. لطفاً حکم شرعى تشکیل چنین اتحادیّه هاى تجارى و صنعتى را در قالب کارتل و تراست مرقوم فرمایید.

جواب: در صورتى که حدّ و حدود اختیارات در هر دو قسمت روشن باشد، و ابهامى در شرایط وجود نداشته باشد، و در عین حال سبب ضرر و زیان قابل توجّهى به جامعه نگردد، و مانع رشد اقتصادى نشود، مانعى ندارد، ولى در فرض ضرر و زیان تشکیل آنها جایز نیست.